Ikona Ofiarowania Matki Bożej w Świątyni
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
Ikona ofiarowania Matki Bożej w świątyni
Święto przedstawienia (ofiarowania) Maryi w świątyni jest uroczystością Kościoła Wschodniego. Należy do dwunastu największych uroczystości liturgicznych Kościoła bizantyjskiego. Obchodzona jest 21 listopada. Święto było związane początkowo z poświęceniem bazyliki Najświętszej Maryi Panny (Nowej) w Jerozolimie, co miało miejsce 21 listopada 543. Z czasem uległo modyfikacji w święto lokalne o nazwie Przedstawienie Maryi w świątyni. Na przełomie VII i VIII wieku znane już było pod tą nazwą na terenie Bizancjum. Świadectwa o obchodzeniu tego święta można znaleźć u kaznodziejów z tamtego okresu - Andrzeja z Krety (660-740), Germana I (715-733), u patriarchów Konstantynopola, a także u poetów (Sergiusza Jerozolimskiego – VIII w. czy Jerzego z Nikomedii – IX w.).Jerzy z Nikomedii jest autorem pieśni związanych z liturgią godzin (jutrznia) na to właśnie święto.Ikonografia święta jest wzorowana na święcie ofiarowania Chrystusa w świątyni. Główne postaci ikony to najwyższy kapłan, Joachim i Anna, grupa kobiet oraz Maryja jako dziecko. Ale pojawia się też nowy element – widać także w górnym rogu na schodkach Maryję, która otrzymuje od anioła pożywienie.
Głównym źródłem dla ikony jest Protoewangelia św. Jakuba. Kiedy Maryja ukończyła 2 lata, powiedział Joachim: Zanieśmy ją do świątyni, aby wypełnić obietnicę, jaką złożyliśmy Panu, aby się nie odwrócił od nas lub aby nasz dar nie okazał się mu niemiłym. Anna odpowiedziała jednak: poczekajmy, aż skończy trzy lata, aby nie tęskniła ani za ojcem, ani za matką. Odrzekł Joachim: zaczekajmy.
Kiedy dziewczynka skończyła trzy lata, mówi Joachim: Zaprosimy córki hebrajskie bez skazy, każda z nich weźmie zapaloną pochodnię, aby ona nie wróciła do domu ani nie karmiła swego serca poza świątynią Pana.
I tak uczynili, aż przybyli do świątyni Pana.
Przyjmuje ją kapłan, obejmuje ramieniem, błogosławi ją i woła: Pan wywyższył Twoje imię między wszystkimi pokoleniami. W Tobie, ostatecznie, ukaże Pan swoje zbawienie dla synów Izraela. Nakazał jej usiąść na trzecim stopniu ołtarza. Pan Bóg obdarzył ją swoją łaską (dosł. Wylał na nią łaskę). A ona zaczęła śpiewać, stając się orędowniczką dobrej woli dla całego domu Izraela.
I wrócili jej rodzice pełni uwielbienia, chwaląc i błogosławiąc Pana Boga, że Maryja pozostała w świątyni.
Maryja zamieszkała w świątyni, z rąk anioła otrzymuje pokarm jak gołąbka.
Ikona
Tło ikony stanowią mur i drzwi, za którymi widać rozbity namiot. To pozwala nam zrozumieć, że jesteśmy wewnątrz świątyni. Centrum ikony stanowi miejsce święte, wydzielone marmurową balustradą ciemnozielonego koloru, pokryte kopułą, pod którą znajduje się ołtarz. Zasłona wydaje się odsunięta na jedną stronę. Można wejść przez nią po schodach do miejsca, gdzie znajduje się tron, nad którym również wznosi się kopuła. Tam nie widać żadnego namiotu – jak to ma miejsce z drugiej strony.
Maryja
Maryja przedstawia jednak swoją osobą Święte świętych – sanktuarium, bramę uświęcenia, górę świętą, namiot gotów przyjąć Boga, krzew płonący, który się nie spala – jak mówił jeden z bizantyjskich kaznodziejów. Ona jest bramą Nowego Przymierza, nowym ołtarzem, na którym nie składa się już ofiar z baranów i kozłów; jest ołtarzem udoskonalającym, uświęcającym ofiary Starego Przymierza, dlatego ona znajduje się w samym przybytku.
Liturgia święta sięga po obraz Starego Testamentu: Pan rzekł do Mojżesza: Pierwszego dnia pierwszego miesiąca postawisz przybytek wraz z Namiotem Spotkania. I umieścisz w nim Arkę Świadectwa, i nakryjesz ją zasłoną. (Wj 40,1-3). A następnie pojawiają się słowa z Listu do Hebrajczyków z 9 rozdziału.
Maryja jest przedstawiona jako mała dziewczynka, ale ubrana jest już jak osoba dojrzała. Jej wygląd w rzeczywistości nie przypomina małej dziewczynki. Ma trzy lata, bowiem liczba trzy jest doskonała, jest początkiem wszelkiej pewności. Biorąc pod uwagę, że jedna z osób Trójcy, początek wszystkiego, zgodziła się, za przyzwoleniem Ojca, zamknąć w łonie owej Dziewczynki, Dziewicy i Matki, zgodnie ze swoją wolą i działaniem Ducha Świętego, trzeba było, aby również Ona została uświęcona w doskonały sposób przez doskonałość tej liczby, dlatego w wieku trzech lat została zaprowadzona do świątyni, tak jak to przygotował jej Stwórca i Syn zgodnie z wcześniejszym postanowieniem – mówi Herman z Konstantynopola.
Dziewice z pochodniami
Dziewice z zapalonymi pochodniami idą przed Tobą, która jest przeznaczona, by przyjąć w swoim wnętrzu Światłość ze Światłości, w chórze towarzyszą Tobie do świątyni Pana. Anna i jej mąż Joachim towarzyszą córce. Przybywają do świątyni, a ona otwiera swoje podwoje, by wejść mogła Ta, która jest duchową bramą dla Emmanuela. I zostają uświęcone progi świątyni Jej stopami – German z Konstantynopola.
Na ikonie widać, że za Maryją, która już jest w świątyni, znajdują się Joachim i Anna. Za nimi idzie chór dziewic z zapalonymi pochodniami. Świątynia jest rozświetlona blaskiem pochodni.
Kapłan, Joachim i Anna
W świątyni kapłan przyjmuje Maryję. Wielu widzi w nim Zachariasza, ojca Jana Chrzciciela. Wynika to z faktu umieszczenia nad głową kapłana aureoli. Jest też starcem, jak Zachariasz. Maryja zostaje ofiarowana w świątyni. Stoi przed ołtarzem, zwrócona ku kapłanowi, a jej rodzice mówią do Zachariasza: Przyjmij przeznaczoną by przyjąć ogień duchowy; przyjmij tę, która ma stać się mieszkaniem Syna i Słowa Ojca, jedynego Boga. A Anna dodaje: Przyjmij ją i prowadź do wnętrza najświętszego świątyni, i osłaniaj ją. Ona została mi dana jako owoc obietnicy. Ona jest mieszkaniem Najwyższego.
Zachariasz wprowadza ją do Przybytku Pańskiego.
Dziewica i Anioł
W górnej części ikony po lewej stronie widać Maryję siedzącą na tronie, znajdującym się na samym szczycie schodów. Tron znajduje się pod kopułą. Maryja przyjmuje od anioła chleb niebieski. Chleb ofiarowany jej przez anioła oznacza kontemplację – pokarm aniołów.