Wojna domowa w Liberii

Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA

Chciałbym Was zaprosić na film dokumentalny o konflikcie w Liberii, który ostatecznie został zażegnany w 2003 r. Film opowiada o ostatnich chwilach dyktatora Charlesa Taylora na stanowisku prezydenta. Brytyjscy dziennikarze ukazują w nim dwie strony konfliktu które bezwzględnie walczyły o władze. Najpierw jednak zachęcam do przeczytania kilku słów na temat toczącej się w Liberii wojny domowej.

Liberia powstała w XIX wieku na skutek ruchu abolicyjnego w Stanach Zjednoczonych. Poszczególne amerykańskie organizacje pomagały ludności murzyńskiej w osiedlaniu się w zachodniej części Afryki. W 1847 r. ogłoszono niepodległość Liberii, w której przewodnią role uzyskali tzw. Amerykanoliberyjczycy – ludność napływowa z Stanów Zjednoczonych. Było to zaledwie 5% ludności która zamieszkiwała tereny nowego państwa. Amerykanoliberyjczycy przejęli cały aparat państwowy, posiadali wyłączność na sprawowanie władzy. Budowa struktur państwowych opierała się na wzorze Stanów Zjednoczonych. Amerykanie odgrywali bardzo ważna role w rozwoju państwa liberyjskiego.
Po II wojnie światowej Liberia w bardzo szybkim tempie zaczęła się bogacić. Rozpoczęła się bowiem eksplantacja surowców naturalnych takich jak rudy żelaza i miedzi, boksytu ale przede wszystkim diamentów. Liberia stała się również rajem podatkowym dla światowych armatorów. Dzięki temu państwo to posiadało jedną z największych flot handlowych na świecie. W tym zagadnieniu Liberia musiała uznawać wyższość jedynie USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR. Cały świat chciał pływać pod liberyjską banderą co z kolei przynosiło temu państwu ogromne dochody. Liberia, a w szczególności stolica Monrowia, prężnie się rozwijała.
W końcu lat 70 sytuacja dramatycznie się załamała na skutek kryzysu energetycznego. Liberia nie otrzymywała już takiego wielkiego wsparcia z amerykańskich rąk, a do tego doszły klęski nieurodzaju wywołane poważnymi suszami w latach 1965-1977. Gwałtowny spadek ilości ryżu na rynku - tamtejszej podstawy żywieniowej, spowodował radykalny wzrost cen. William Tolbert, ówczesny prezydent, stanął w obliczu rozruchów ulicznych które oskarżały go o pogarszający się stan liberyjskiej gospodarki. 12 kwietnia 1979 r. siedmiu młodych żołnierzy, którym przewodził sierżant Samuel Doe, dokonało zamachu stanu. Napadnięto na siedzibę prezydenta gdzie go zabito wraz z całą rodziną, urzędnikami i przebywającymi tam w danej chwili gośćmi. Doe, mianując się generałem, powołał Ludową Radę Ocalenia i porozumiał się z Waszyngtonem. Stany Zjednoczone poparły ostatecznie Samuela Doe, gdyż Liberia stała się ważnym ośrodkiem strategicznym w zimnowojennej rozgrywce największych mocarstw. Samuel Doe był przedstawicielem plemienia Khran. Był to pierwszy przypadek w którym władza w państwie przypadła innej grupie etnicznej niż amerykanoliberianie. Następstwa tego procederu doprowadziły do buntów wśród innych plemion. Doe w Monrowii właściwie stracił kontrolę nad Liberią, która na prowincji była zarządzana przez przedstawicieli poszczególnych plemion. Była to typowa sytuacja państwa w rozkładzie z szerzącą się anarchią. 18 głównych plemion rościło sobie prawo do rządzenia.
Reżim Doe charakteryzował się także olbrzymią korupcją. W wyniku tego chaosu na pierwszoplanowe postacie zaczęli wyrastać Charles Taylor i Prince Johnson.
Charles Taylor współpracował z Samuelem Doe w rządzie, gdzie dzierżył tekę ministra finansów. Jako osoba wykształcona, co w tamtejszym świecie do dziś stanowi rzadkość, był bardzo dobrze odbierany przez społeczeństwo i współpracowników. Dlatego też stawał się coraz bardziej nie wygodny dla reżimu Doe. W 1983 oskarżono Taylora o malwersacje finansowe. Groził mu wyrok śmierci, dlatego też uciekł do Stanów Zjednoczonych. Nie było to jednak słuszne posuniecie, gdyż tam został aresztowany. Amerykanie współpracowali wówczas z Samuelem Doe i istniała duże prawdopodobieństwo odesłania zbiega do Monrowii. Taylorowi udało się ostatecznie zbiec z aresztu i odnaleźć schronienie w Libii, gdzie ugościł go Muammar al-Kaddafi. W Trypolisie zawiązał się sojusz pomiędzy Taylorem a przywódcami Wybrzeża Kości Słoniowej, Burkina Faso oraz Libii. Dzięki wsparciu tych państw, Taylor był w stanie sfinansować zaciągniecie 600 najemników tworząc Liberyjski Front Wyzwolenia. Od 1989 r. dochodziło do regularnych rajdów tej partyzantki w głąb Liberii z baz w Burkina Faso. Rozpoczęła się kolejna krwawa wojna domowa o władzę. W tym momencie pojawia się Prince Johnson który tworzy partyzantkę na terenie samej Liberii. Jego oddziały, w lutym, zdobyły znaczną część stolicy Monrowii. Masakry jakie miały miejsce w mieście spowodowały reakcję sił międzynarodowych ECOMOG (jest to zbrojne ramię ECOWAS – Wspólnoty Gospodarczej Krajów Afryki Zachodniej). 13 III 1990 r. siły nigeryjskie wylądowały w stolicy Liberii aby ocalić reżim Doe. Na pomoc było jednak już za późno. Johnson zdołał przejąć kontrolę nad miastem, a co więcej pojmał Samuela Doe. Dalsze losy, byłego dyktatora, były tragiczne. Po ciężkich torturach Johnson odciął Doe ucho, które następnie zjadł popijając piwem… W Liberii bowiem istnieje kult religijny który mówi że pożerając kawałki ciała swoich wrogów przejmuje się ich siłę, rozum i moc.
Upadek Doe nie zakończył jednak wojny domowej. Ciągle o władze walczył Taylor, co powodowało zdestabilizowanie całego kraju. Oficjalnie wojna trwała do 1997 r. i była jedną z najokrutniejszych w historii. Ponad 300 tys. osób zginęło, ok. jednego miliona opuściło swoje miejsce zamieszkania i szukało schronienia w państwach sąsiednich. Wojna nastawiona była na totalne wyniszczenie przeciwnika. Masowe ludobójstwa na cywilach były sprawkami sił Taylora jak i Johnsona. Oblicza się także że 18% obecnych mieszkańców Liberii jest kalekami. Jest to efekt terroru tzw. „długich i krótkich rękawków”. Chodzi tu mianowicie o to, że poszczególne oddziały okaleczały ludność ażeby ją zastraszyć i zmusić do posłuszeństwa odcinając dłonie bądź ręce do ramion.
Konflikt ten wyniszczył całkowicie infrastrukturę Liberii. Monrowia w latach 70 stanowiła perłę wśród miast zachodnioafrykańskich. Piękne plaże, wspaniały klimat i bogactwo przyciągało do niej rok rocznie około 1 miliona turystów. Wojna totalnie zniszczyła stolicę Liberii, skażono źródła wody pitnej, doszło do epidemii cholery. Lekarze Bez Barier mówią o pandemii 8 chorób które zagrażają życiu.
Ważnym aspektem konfliktu jest także ogromny w nim udział dzieci. W Liberii broń nosiły często 6-latkowie. Oblicza się że w połowie lat 90. od 60 do 70% sił wojskowych stanowiły dzieci między 8 a 14 rokiem życia.
Od momentu zamordowania Doe Liberia pozostawała bez formalnej władzy centralnej i stanowiła klasyczny przykład kraju upadłego. Porządek w stolicy kraju starał się utrzymać ECOMOG, który chciał stworzyć tymczasowy rząd. Temu sprzeciwiał się Taylor wraz ze swoja organizacją. Konferencja mediacyjna w stolicy Gambii Bandżulu zdecydowała o utworzeniu rządu tymczasowego na czele z prezydentem Amosem Sawyerem. Nowe władze kontrolowały jedynie stolicę państwa a większą część kraju znajdowała się pod władzą Charlesa Taylora. Oddziały Taylora wkroczyły nawet do Sierra Leone, a ECOMOG stopniowo wypierała je, chcąc zmusić Taylora do ugody z rządem z Monrovii. Rząd ten pod osłoną ECOMOG i marionetkowym przewodnictwem Sawyera, a później Davida Kpormakpora, okazał się gabinetem słabym. Wiele postanowień i porozumień pokojowych było zrywanych, a pojednanie utrudniały kolejne podziały na frakcje wśród walczących. W końcu 1994 r. wynegocjowano powszechny, choć oparty na kruchych podstawach rozejm. Był on głównie zasługą prezydenta Ghany Jerry’ego Rawlingsa.
W sierpniu 1995 r. podpisano w Abudży porozumienie pokojowe, zakładając zaprzestanie działań zbrojnych i demokratyzację. Układ został niebawem zerwany, a walki rozgorzały na nowo. Dopiero w 1996 r. opinia międzynarodowa (szczególnie silny nacisk kładli tutaj Amerykanie) skłonili przywódców rywalizujących stron do zawarcia rozejmu i wyznaczenia terminu wyborów. Odbyły się one 19 lipca 1997 r. i zakończyły zwycięstwem Taylora, popieranego przez USA.
Względny spokój utrzymywał się do 1999 r. kiedy to w hrabstwie Lofa powstał LURD – Ludowy Związek na Rzecz Demokracji, który wspierany przez Gwineę rozpoczął kolejną fazę wojny. Taylor zaczął przygotowywać wraz ze sprzymierzeńcami w Sierra Leone i gwinejskimi dysydentami rebelię przeciw rządowi Gwinei. Liberia znowu stałą się państwem które zdestabilizowało sytuację w regionie. W tym samym czasie prestiż międzynarodowy Taylora zaczął podupadać. Wychodziły bowiem na jaw zakupy broni na czarnym rynku, które finansował rząd z Monrowii. Europa, ale przede wszystkim Stany Zjednoczone wycofały się z wszelkiej działalności wspierającej Liberię. Państwo Taylora zaczęło popadać ponownie w ruinę. Na skutek działań wojennych 85 % osad zostało doszczętnie zniszczonych. Wojna jaka toczyła się między zwolennikami rządu a rebeliantami z LURD doprowadziła do zapaści. Do tego poprzez wprowadzenie embarga na liberyjskie diamenty, dochody państwa zmalały praktycznie do zera. Dyktator utrzymywał się jednak ciągle na stanowisku mimo nacisków opinii międzynarodowej.

O ostatnich chwilach Charlesa Taylora opowiada film jaki Wam na początku poleciłem. W tym miejscu wypada mi jeszcze raz zachęcić do jego obejrzenia.

Charles Taylor ustąpił w końcu ze stanowiska prezydenta w 2003 r. dzięki namowom nigeryjskiego przywódcy – Olusẹgunga Obasanjo. Dzięki rokowaniom pokojowym w Akrze (Ghana) zdecydowano o zawieszeniu broni i rozpisaniu nowych wyborów w Liberii. Sierra Leone wydało nakaz ścigania Taylora który przyczynił się do wielu zbrodni także w tym państwie. Taylor znalazł jednak azyl w Nigerii, który trwał do 2006 r. Po tym terminie został aresztowany. Został uznany przez międzynarodowy trybunał sprawiedliwości za winnego masakr w zachodniej części Afryki. W styczniu 2009 r. skazano go na 97 lat więzienia.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

drakonia.opx.pl