Krąg kultur z ceramiką dołkowo-grzebykową
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
W północno-wschodniej Polsce (na przełomie IV i III tys. p.n.e.) rozwijały się autochtoniczne plemiona neolityczne powstałe na wcześniejszym podłożu mezolitycznym, związane z tzw. kręgiem kultur ceramiki grzebykowo-dołkowej. Krąg ów, rozwijał się na obszarach całej północno-wschodniej Europy sięgając aż po Ural, a na północy aż po Morze Białe. Na ziemiach polskich obejmował on przede wszystkim tereny Warmii i Mazur. W III tys. kultury te rozprzestrzeniły się na tereny całego Niżu Polskiego.Nazwa tego kręgu kultur jest związana z techniką tworzenia ornamentu na naczyniach glinianych. Polegała ona na wyciskaniu dołków palcami, patykami lub robieniu odcisków grzebieniami.
Cechą wyróżniającą, te kultury od innych kultur neolitycznych, jest tryb życia związany z gospodarką myśliwsko-rybacko-zbieracką. Tereny zajmowane przez ludność tej kultury to lasy nad brzegami jezior, rzek, zatok i nad otwartym morzem. Niestety nie mamy wielkiej szczegółowej wiedzy dotyczącej życia tamtejszej ludności. Większość pozostałości tej kultury to krótkotrwałe obozowiska głównie na terenach piaszczystych. Budynki mieszkalne to przede wszystkim naziemne szałasy z żerdzi na planie koła. Bardzo rzadko występują solidniejsze konstrukcje (nieopodal Węgorzewa).
Ceramika to element, który jest najbardziej charakterystycznym dowodem świadczącym o neolitycznej naturze tej kultury. Ceramika wyróżnia się niezwykłym ubóstwem form. Niemal jedynym typem są jajowate naczynia ze spiczastym dnem i krawędziami lekko zachylonymi do środka. Nie spotyka się naczyń z uchami. Niecodzienne były natomiast ich zdobienia. Naczynia zdobione były przede wszystkim ornamentem układającym się w poziome pasy najczęściej na całej powierzchni naczynia. Ornament wykonywano palcami, patyczkami lub grzebyczkami. Dołki były wyciskane bardzo mocno. Słaba technika wypalania gliny spowodowała, że do naszych czasów pozostały w zasadzie tylko niewielkie fragmenty ceramiki. Na południowym zachodzie gdzie wpływy, innych kultur neolitycznych były znacznie większe, spotyka się także naczynia płaskodenne, ale dominującą formą są naczynia ze spiczastym dnem.
Prawie nie są znane groby tej kultury. W sporadycznych grobach szkieletowych odkrytych w pólnocno-wschodniej Polsce stwierdzono barwienie zwłok ochrą. Ciała były ułożone w pozycji wyprostowanej na wznak. Stwierdzono wyposażenie zmarłych w naszyjniki z kłów zwierzęcych
Kultura ta charakteryzuje się dużą umiejętnością rzeźbienia figurek ludzkich i zwierzęcych z bursztynu. Spotykane są symbole płodności w postaci struganych.. fallusów.