Rak największym wyzwaniem zdrowia Europejczyków
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
"W XX w. doszło do niezwykłej poprawy stanu zdrowia w Europie. Po II wojnie światowej w Polsce długość życia wzrosła u kobiet blisko o 30 lat. Na początku XXI w. w Polsce kobiety żyją prawie 80 lat, a mężczyźni ponad 70. W niektórych krajach Europy przedwczesna umieralność stała się niebywale rzadka, np. w Szwecji zaledwie 10% obywateli umiera przed 60. rokiem życia. Kraje rozwinięte od początku lat 70. ubiegłego stulecia odnoszą spektakularne sukcesy w kontrolowaniu zachorowań i zgonów z powodu chorób kardiowaskularnych; od czasu transformacji, tj. prawie od 20 lat, zjawisko to rozpoczęło się i trwa także w Polsce (www.hem.home.pl).Najistotniejszym problemem zdrowia stają się nowotwory złośliwe. Ciągle rak przerywa życie co 4 Europejczyka. Dla dalszego zdrowotnego postępu w Europie konieczne jest zatrzymanie tej epidemii.
Ale także w zakresie walki z rakiem w ostatnich dziesięcioleciach dokonał się olbrzymi postęp. Na początku XXI wieku, na podstawie posiadanego stanu wiedzy i możliwości medycyny, w wypadku 1/3 nowotworów możemy zapobiec zachorowaniu na nie, 1/3 nowotworów (jeżeli wcześnie je wykryjemy) można wyleczyć, a w 1/3 przypadków można polepszyć standard życia pacjentów z rakiem.
Powstająca Unia Europejska już w latach 80. uznała walkę z rakiem za jedno z najważniejszych wyzwań dla społeczności Europejczyków. W 1985 r. z inicjatywy przywódców państw Unii Europejskiej, jako reakcja wobec zwiększającej się liczby zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych, w Mediolanie przyjęto program Europe Against Cancer (Europa przeciw nowotworom). Program, którego realizacja dla wielu wydawała się niemożliwa, zakładał zmniejszenie do 2000 r. spodziewanej liczby zgonów o 15% ( z miliona do 850 000 rocznie).
Chociaż cel ten nie został w całości osiągnięty, po raz pierwszy w historii Europy w grupie krajów ówczesnej Unii liczba zgonów z powodu nowotworów zmniejszyła się o prawie 10%. W 2000 r. umieralność była o prawie 100 000 niższa niż przewidywana. Okazało się, że istniejący stan wiedzy, przy skutecznej interwencji, pozwala na znaczące sukcesy w walce z rakiem.
Realizacja programu walki z rakiem w Unii Europejskiej jest kontynuowana, a w 2008 r. pierwszy kraj spośród nowych członków Unii z Europy Środkowo-Wschodniej − Słowenia, w czasie swojej Prezydencji, jako najważniejszy problem zdrowia Europejczyków postawiła walkę z rakiem (http://www.projectfact.eu/publication/publication-available-on-line-in-february-2008-/media/cancer.-.web.version.pdf).
Zapobieganie i leczenie nowotworów złośliwych, także w Polsce, stanowi największe wyzwanie w dziedzinie zdrowia na początku XXI wieku. Są one główną przyczyną przedwczesnych zgonów Polaków (przed 65. rokiem życia). Dlatego zapobieganie zachorowaniom, wczesne wykrywanie i leczenie nowotworów, oraz walka jakość życia (szczególnie walka z bólem) chorych na raka stają się podstawowym zadaniem. Problem ten został podjęty także przez polskich onkologów w ścisłej współpracy z organizacjami zrzeszającymi chorych na raka. Na ich wniosek polski parlament ustanowił w roku 2005 Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych, w ramach którego specjalne znaczenie nadano zapobieganiu zachorowaniom na nowotwory.
Największym sukcesem Polski w walce z rakiem w ostatnich dekadach jest zmniejszenie liczby zachorowań z powodu nowotworu płuca, przede wszystkim u młodych i w średnim wieku mężczyzn (o ponad tysiąc dwieście zachorowań rocznie). Rak płuca stał się pierwszą lokalizacją nowotworową w Polsce, w której liczba zachorowań stale spada. To pozytywne zjawisko jest efektem zmniejszającej się częstości palenia przez mężczyzn (z 63% w 1982 r. do 35% w 2007 r.).
Ograniczenie ekspozycji na rakotwórcze składniki dymu tytoniowego oraz na inne czynniki kancerogenne wynikające ze stylu życia jest najważniejszym punktem wszystkich narodowych programów walki z rakiem na świecie. Istotne jest także wczesne wykrywanie i leczenie, szczególnie skuteczne w wypadku raka szyjki macicy, piersi i jelita grubego. Takie ujęcie problemu jest istotą Europejskiego kodeksu walki z rakiem (www.kodekswalkizrakiem.pl). Chcielibyśmy doprowadzić do jego szerokiej popularyzacji nie tylko wśród onkologów i lekarzy, ale przede wszystkim wśród zwyczajnych obywateli. Taki jest też cel przedstawionej Państwu publikacji."
Prof. Witold Zatoński
Koordynator Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych
Warszawa, lipiec 2008