Białka
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
AlbuminySą białkami rozpuszczalnymi w wodzie. Obecne w mleku, w komórkach jajowych, we krwi, w ziarnach zbóż. Mają masę cząsteczkową około 70000 (albuminy krwi 69000). Zawierają głównie kwas asparaginowy, argininę i kwas glutaminowy.
Globuliny
Obecne w mleku, w mięśniach, w osoczu krwi (40% białka całkowitego)
i w spermie. Trudno rozpuszczalne w wodzie, łatwiej - w roztworach soli. Mają masę cząsteczkowa powyżej 100.000. Globuliny osocza krwi obejmują frakcję a1fa1, alfa 2,
beta i gamma. Frakcja gamma to immunoglobuliny.
Histony
Zasadowe białka wchodzące w skład chromatyny jądra komórkowego. Wyróżnia się 5 klas histonów, różniących się stosunkiem argininy do lizyny, masa cząsteczkową i relacją ilościową aminokwasów zasadowych do aminokwasów kwaśnych. Histony H 1 (m.cz. 21.000) są bogate w lizynę. Histony H2A (m. cz. 14.500)
i H2B (m.cz. 13.800) są średnio bogate w lizynę. Histony H3 (m. cz. 15.300) i H4 (m. cz. 11.300) są bogate w argininę.
Protaminy
Występują w spermie ssaków i ryb w powiązaniu z kwasami nukleinowymi. Są zasadowymi polipeptydami. Zawierają argininę, lizynę i (lub) histydynę. Przedstawicielem może być klupeina (mlecz śledzi), salmina (mlecz łososi), skombryna (mlecz makreli).
Prolaminy
Występują w ziarnach traw (składnik glutenu). Są białkami kwaśnymi, pozbawionymi lub ubogimi w lizynę; bogatymi w pralinę i oksyprolinę Rozpuszczają się w alkoholach. Masa cząsteczkowa 30000-50000.
Gluteiny
Obecne w nasionach traw. Rozpuszczają się w roztworach kwasów i zasad. Nierozpuszczalne w etanolu 70%. Składnik glutenu.
W organizmie człowieka białka tworzą połączenia z innymi związkami chemicznymi:
Fosfoproteidy
Zawierają kwas fosforowy estrowo związany z grupami -OH seryny i treoniny. Przykładem jest kazeina mleka (0,71% fosforu). W mleku kazeina występuje w postaci soli wapniowych, jako kazeinian wapnia. Można ją wytrącić za pomocą podpuszczki, roztworów soli (Na2S04(NH4hS04, NaCI, KCl. MgS04) i kwasów (siarkowy, solny, mlekowy), acetonu i alkoholi.
Glikoproteidy
To białka połączone z cukrowcami. Należą do nich, lektyny, owoalbumina. kolagen, ceruloplazmina, fibrynogen, haptoglobuliny, mucyna, transferyna. W skład istoty podstawowej tkanki łącznej wchodzą laminina i fibronektyna.
Lipoproteidy
Są połączeniami tłuszczowców z białkami, np. lecytyna związana z albuminą żółtka w komórce jajowej. Lipidy są nierozpuszczalne w wodzie. Zatem, aby organizm mógł je przetransportować za pośrednictwem krwi musza być one związane z białkami. W hepatocytach obok lipidów produkowane są białka transportujące apolipoproteiny A, B i C. Wyróżnia się 4 frakcje lipoprotein krwi: alfa, - HOL - high density lipoproteins (o dużej gęstości; 18-30%), beta - LDL (o małej gęstości; 50-70%), beta2 VLDL - very low density lipoprotein (o bardzo małej gęstości), chylomikrony (produkowane przez komórki adsorpcyjne nabłonka jelita, a rozkładane przez hepatocyty; 10%; są liposomami naturalnymi). Duże stężenie LDL (Iow density lipoprotein) sprzyja rozwojowi miażdżycy.
Chromoproteidy
Są to białka połączone z różnymi barwnikami: hemoglobina, hemocyjanina, cytochromy, rodopsyna, melanoproteidy, flawoproteidy, ceruloplazmina (transportuje miedź), transferryna (transportuje żelazo).
Nukleoproteidy
To białka wielkocząsteczkowe połączone z kwasami nukleinowymi: histony, białka niehistonowe (m.cz. 30000-225000).
Mukoproteidy
Grupa białkowców zawierająca w składzie więcej niż 4% cukrowca. Obecnie jest włączona do glikoproteidów. Dawniej zaliczano tu mucynę, obecną w śluzie (ślina). Mucyna jest glikoproteiną kwaśną, zawierającą kwas sialowy.