Wojciech Kilar
Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA
Wojciech Kilar to pianista i jeden ze s³ynniejszych polskich kompozytorów muzyki powa¿nej, obecnie uwa¿any równie¿ za jednego z najwybitniejszych ¿yj±cych twórców muzyki filmowej.Kilar urodzi³ siê 17 lipca 1932 roku we Lwowie, w Polsce (obecnie Ukraina). Gry na fortepianie uczy³ siê w Pañstwowej ¦redniej Szkole Muzycznej w Rzeszowie. Jako pianista zadebiutowa³ w 1947 roku na konkursie M³odych Talentów, wykonuj±c w³asne Dwie miniatury dzieciêce. W latach 1947-48 uczêszcza³ do Pañstwowego Liceum Muzycznego w Krakowie, za¶ w latach 1948-1950 do Pañstwowego Liceum Muzycznego w Katowicach. Po ukoñczeniu szko³y ¶redniej rozpocz±³ studia w Pañstwowej Wy¿szej Szkole Muzycznej w Katowicach. Studiowa³ u W. Markiewiczówny (fortepian), u Artura Malawskiego (teoria muzyki) i u Boles³awa Woytowicza (fortepian i kompozycja). Dyplom ukoñczenia studiów z najwy¿szym odznaczeniem uzyska³ w 1955 roku. W latach 1955-58 by³ aspirantem Woytowicza w krakowskiej Pañstwowej Wy¿szej Szkole Muzycznej. W 1957 roku uczestniczy³ w Miêdzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadt. W latach 1959-1960 jako stypendysta rz±du francuskiego kszta³ci³ siê pod kierunkiem Nadii Boulanger w Pary¿u.
Rozpocz±³ karierê w koñcu lat piêædziesi±tych na pierwszych edycjach festiwalu Warszawska Jesieñ. Pocz±tkowo jego twórczo¶æ pozostawa³a pod wp³ywem polskiego i europejskiego neoklasycyzmu. Kompozytor siêga³ do klasycznych form i gatunków (Ma³a uwertura, I i II Symfonia, Sonata na róg i fortepian), tak¿e do klasycznej melodyki, orkiestry i brzmienia. Czerpa³ z twórczo¶ci Béli Bartóka, Igora Strawiñskiego, Dymitra Szostakowicza, Siergieja Prokofiewa. W 1960 roku za odê Béla Bartók in memoriam otrzyma³ nagrodê fundacji L. Boulanger w Bostonie.
Od pocz±tku lat sze¶ædziesi±tych wspó³tworzy³ wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Góreckim now±, polsk± szko³ê awangardow± oraz nowy kierunek we wspó³czesnej muzyce zwany sonoryzmem, nawi±zywa³ do serializmu i dodekafonii. Wa¿ne utwory z tego okresu to: oparty na wierszu Rilkego Herbsttag, jazzuj±cy Riff 62, Générique (1963), Diphtongos (1964) na chór mieszany i orkiestrê, dodekafoniczny Springfield Sonnet oraz Training 68 na klarnet, puzon, wiolonczelê i fortepian, minimalistyczno-sonorystyczne Upstairs-Downstairs na dwa chóry dzieciêce i orkiestrê.
W po³owie lat siedemdziesi±tych Kilar zwróci³ siê w kierunku muzyki bardziej komunikatywnej - upro¶ci³ swój jêzyk muzyczny, zacz±³ chêtniej nawi±zywaæ do tradycji, szuka³ inspiracji ludowej i religijnej - mo¿na tu mówiæ o próbie odnowienia stylu narodowego w polskiej muzyce. Punktem zwrotnym by³ Krzesany (1974). Zmiana stylu nie od razu zosta³a dobrze przyjêta przez krytyków. Wa¿ne dzie³a z tego okresu to: Przygrywka i kolêda (1972) na cztery oboje i smyczki, Bogurodzica (1975) na chór mieszany i orkiestrê, Ko¶cielec 1909 (1976) - poemat symfoniczny napisany na 75-lecie Filharmonii Narodowej, nawi±zuj±cy do tragicznej ¶mierci Mieczys³awa Kar³owicza, Siwa mg³a (1979) na baryton i orkiestrê, Exodus (1980), Angelus (1984) na sopran, chór mieszany i orkiestrê symfoniczn±, Orawa (1986) na orkiestrê kameraln±, Preludium chora³owe (1988).
Z okazji przypadaj±cego Jubileuszu 100-lecia Filharmonii Warszawskiej, na zamówienie dyrektora Filharmonii Narodowej Kazimierza Korda, Wojciech Kilar skomponowa³ mszê w intencji pokoju na nowe tysi±clecie: Missa pro pace (A. D. 2000) na sopran, alt, tenor, bas, chór mieszany i orkiestrê symfoniczn±. ¦wiatowe prawykonanie mia³o miejsce 12 stycznia 2001 roku w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Dzie³o przyjêto z wielkim entuzjazmem. Jego "Msza dla pokoju" sta³a siê tematem ksi±¿ki artystycznej wydanej przez znanego twórcê Jacka Wdziêczaka.
Kilar napisa³ muzykê do ponad 130 filmów. Jego zwi±zki z filmem zaczê³y siê ju¿ w 1958 r., kiedy napisa³ muzykê do "Narciarzy" N. Brzozowskiej. Wspó³pracowa³ z wieloma re¿yserami: Andrzejem Wajd±, Kazimierzem Kutzem, Krzysztofem Zanussim (pocz±wszy od "Struktury kryszta³u" stworzy³ muzykê do niemal wszystkich filmów tego re¿ysera), Krzysztofem Kie¶lowskim, Stanis³awem Ró¿ewiczem, Wojciechem Hasem, Tadeuszem Konwickim, Markiem Piwowskim, Romanem Polañskim, Francisem Fordem Coppol±, Jane Campion.
Otrzyma³ wiele presti¿owych nagród artystycznych polskich i miêdzynarodowych, m.in. wspomnian± wy¿ej nagrodê kompozytorsk± im. L. Boulanger, nagrodê fundacji A. Jurzykowskiego, nagrodê Lux ex Silesia (1995), nagrodê Z³otego ber³a (2000). Za muzykê do filmu "Pan Tadeusz" otrzyma³ Z³ot± Kaczkê oraz "Platynow± P³ytê" za 20 tysiêcy sprzedanych egzemplarzy. Za ¶cie¿kê muzyczn± do filmu "Dracula" Kilar otrzyma³ nagrodê Stowarzyszenia Kompozytorów Amerykañskich.
Gwiazda w ³ódzkiej Alei GwiazdW 1998 r. Kilar zosta³ cz³onkiem Polskiej Akademii Umiejêtno¶ci. 16 pa¼dziernika 1998 r. na ulicy Piotrowskiej w £odzi ods³oniêto jego gwiazdê w Alei Gwiazd. W dowód uznania dla jego twórczo¶ci otrzyma³ 10 marca 1999 r. tytu³ doctora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. 9 marca 2001 roku zosta³ laureatem Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury za wybitne osi±gniêcia w dziedzinie kultury.
Kompozycje Kilara wykonywane s± przez najs³ynniejsze orkiestry ¶wiata, m.in. z Filadelfii, Cleveland i Nowego Jorku.
Obecnie kompozytor mieszka w Katowicach.
