Turystyka w wielkopolskich lasach

Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA

W wielu nadleśnictwach podsumowuje się minione turystyczne lato. Wszyscy chętnie jeździmy tam, gdzie las i woda. Odpowiedzi na pytanie, jak upłynęło tegoroczne lato w lasach poszukaliśmy w wielkopolskim Nadleśnictwie Włoszakowice, które leży w południowo-zachodniej części Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu, niedaleko Leszna. Jest jednym z najstarszych w Polsce - powstało 1 lipca 1925 L, tuż przy ówczesnej granicy polsko-niemieckiej. Można tu dosłownie dotknąć historii, bowiem fragment ścieżki przyrodniczo-leśnej, biorącej początek przy leśniczówce w Krzyżowcu, biegnie wzdłuż dawnej zachodniej granicy II RP. Notabene na temat intensywnego życia tego obszaru przed wojną do dziś krążą barwne opowieści. Położony w leśnej głuszy, trudny był do upilnowania przez patrole graniczne, toteż przemykali tędy i przemytnicy, i agenci wywiadów. Gdyby rosnące tu dziś dorodne dęby i buki, świadkowie tamtych lat, mogły przemówić...
Powierzchnia dzisiejszego Nadleśnictwa Włoszakowice to 13,5 tys. ha lasów i gruntów na terenie województw wielkopolskiego i lubuskiego. Sosna, z 85-procentowym udziałem wyraźnie wyprzedza inne gatunki lasotwórcze: 8 proc. stanowi dąb, po 2 proc. - brzoza i olsza, a 3 proc. zapełniają inne gatunki. Ta statystyka nie mówi jednak wszystkiego, bo w wielu miejscach podziwiać tu można naprawdę piękne, urozmaicone gatunkowo drzewostany. Prawie połowę powierzchni stanowią lasy ochronne.

Jeden z dziesięciu
Przemęcki Park Krajobrazowy należy do 10 obszarów o szczególnych walorach środowiska przyrodniczego wyróżnionych w "Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego". Obszar ten chroniony jest nie tylko ze względu na wartości przyrodnicze, ale również historyczne i kulturowe. W zasięgu PPK leży północna część Nadleśnictwa Włoszakowice. Znajdziemy tu mozaikę łąk, jezior, pól uprawnych i dużych powierzchni leśnych. Wyróżniają się zwłaszcza trzy typy ekosystemów: Przemęcko-Wschowski, rozległy kompleks leśny Święciechowa-Śmigiel (Śmigiel, już w sąsiednim Nadleśnictwie Kościan, słynął kiedyś z bogactwa pracowitych wiatraków i to od ich skrzydeł - śmig - przyjął nazwę, do dziś ostatnie zachowane wiatraki są ozdobą miasteczka) oraz Dolina Baryczy. Występują tu liczne chronione gatunki fauny. Spotkać można bobra, popielicę, wydrę, orła bielika, kanię czarną, kruka, czaplę siwą, kormorana, traszkę, rzekotkę drzewną, pazia królowej, zmierzchnicę trupią główkę i to bynajmniej nie koniec listy. Z roślin chronionych rosną: przebiśniegi, konwalie, sasanki, zawilce, wawrzynek wilczełyko, osoka aloesowata czy rosiczka. Z grzybów wymieńmy szmaciaka gałęzistego, sromotnika bezwstydnego, sromotnika fiołkowego i purchawicę olbrzymią.
Nie każdego pasjonuje śledzenie rzadkich okazów świata zwierzęcego i roślinnego. Nie wszyscy zresztą mają o tym jakieś pojęcie. Wielu widzi tu jednak bogactwo runa leśnego - w czerwcu i lipcu przemierzają włoszakowickie lasy amatorzy borówki czarnej, a od września do października roi się od grzybiarzy.

Przedsmak Majorki
Rok w rok ściągają tu tysiące turystów. Magnesem są liczne jeziora, z których najbardziej znane i największe (prawie 350 ha) jest jezioro Dominickie, nad którym z sezonie letnim tętni życiem letniskowa
miejscowość Boszkowo. Słowo "tętni" nie oddaje zresztą pełni zjawiska. W weekendy Boszkowo żyje hałaśliwymi imprezami i dyskotekami, ale chętnych do spędzania czasu w łomocie, niosącym się daleko po tafli jeziora, jakoś nie brakuje, a w okolicy wciąż powstają kolejne dacze i ośrodki wypoczynkowe (?) dla spragnionych atrakcji rodaków. Zjeżdżają tu, czy to na krótkie szaleństwo, czy na urlopowy pobyt nie tylko mieszkańcy Leszna, ale całej Wielkopolski. Sądząc po numerach rejestracyjnych parkujących w okolicy pojazdów, renoma Boszkowa wykracza nawet poza granice kraju.
Turystyczny kombajn nad jeziorem Dominickim, zmierzający ku modelowi Majorki w skromnym jeszcze, rodzimym wydaniu, to zresztą nie jedyne miejsce, gdzie ląduje ludzka, urlopowa stonka. W coraz większym stopniu ściąga ona również nad inne, spośród w sumie szesnastu, jezior leżących na terenie Nadleśnictwa Włoszakowice. Jeziora Lgiń Duży i Mały, Gołanickie i Wygnańczyce, Wieleńskie czy Brenno są może mniej oblegane, ale i one stopniowo zyskują na atrakcyjności, pozostając zarazem wspaniałymi miejscami do wędkowania. Co ciekawe, jezioro Dominickie, mimo postępującego obrastania uciążliwą dla świata przyrody turystyczną infrastrukturą, plażami i kąpieliskami, zachowało czystą wodę i ryb też w nim nie brak. Przybrzeżne trzciny dosłownie kipią ptasim życiem. Przyroda zdaje się iść na kompromis z człowiekiem. Czy człowiek podobnie?
- Uwerturą do sezonu nad jeziorami jest co roku długi weekend, 1-3 maja. Ale intensywne wczasowe życie toczy się od połowy czerwca do końca sierpnia. Szacujemy, że w samym sezonie w Boszkowie przebywa na co dzień ok. 10 tysięcy wczasowiczów. Ale w weekendy zjeżdża nawet 50 tysięcy ludzi. Dodajmy do tego jakieś 10 tysięcy tych, którzy wybierają na sobotnio-niedzielny pobyt Brenno, Lgiń i Gołanice - nie tylko przecież nad jeziorami, ale i w okolicznych lasach - i mamy apogeum zjawiska. We wrześniu, kiedy jest już spokojniej, ale też, niestety, pogoda nie rozpieszcza, przyjeżdżają tu ludzie starsi. Od października wyludnione Boszkowo zapada w letarg - opowiada Ryszard Łopusiewicz, nadleśniczy Nadleśnictwa Włoszakowice.

Zapanować nad żywiołem
- Turystyka to dla nas swego rodzaju dopust boży. Trzeba się z tym pogodzić, dostosować do zjawiska. W końcu jednym z naszych zadań jest przecież udostępnianie lasu społeczeństwu - uważa nadleśniczy.
Nadleśnictwo urządziło 20 miejsc postoju.Leśne parkingi ogrodzone żerdziami, wyposażone są w drewniane stoły i ławy oraz kosze na odpadki.
Dla zwolenników pieszych wędrówek wytyczono kilka szlaków turystycznych. Żółty szlak wiedzie ze Wschowy do Sławy Śląskiej (39,4 km), inny żółty - z Boszkowa do Włoszakowic (22,1 km), niebieski - z Kaszczora do Rydzyny (79,2 km). Ze Wschowy do Lginia prowadzi trasa rowerowa wybudowana przy współudziale wschowskiego starostwa. Miłośników spływów kajakowych powinien zainteresować Konwaliowy Szlak Kajakowy przez osiem jezior.
Wspomnianą ścieżkę przyrodniczo-leśną (12 km), biorącą początek w leśnictwie Krzyżowiec i fragmentami przebiegającą przez Przemęcki Park Krajobrazowy, polecić można nie tylko piechurom, ale i rowerzystom. Przedstawia ona ciekawe fragmenty krajobrazu polodowcowego, a na dwunastu przystankach zapoznaje z pracą leśników, zwracając uwagę na ścisły związek trwale zrównoważonej gospodarki leśnej z ochroną środowiska. Przy ścieżce leśnicy postawili obszerny, mieszczący do stu osób, drewniany wigwam, w którym rozpalić można ognisko.
Przy wejściu na ścieżkę w Krzyżowcu zlokalizowano parking dla zmotoryzowanych. Tuż obok urządzono arboretum. Nie jest ono wielkie i z pewnością ani pod względem powierzchni, ani zgromadzonych okazów nie dorówna podobnym obiektom wRogowie czy Kórniku, ale pożałują ci, którzy przejdą obok niego obojętnie. Zobaczyć tu bowiem można wiele naprawdę ciekawych drzew i krzewów, powszechnie spotykanych w naszych lasach, ale też egzotycznych. Panoramę arboretum w Krzyżowcu ogarnąć można ze specjalnego drewnianego pomostu widokowego, otaczającego dorodną czeremchę, co daje okazję przyjrzenia się temu drzewu z niespotykanej perspektywy. Życie lasu opisują liczne tablice poglądowe. Wzrok przyciąga też przekrój pnia 164-letniego dębu z wyraźnymi słojami przyrostów rocznych.

Droga przez wiedzę
- Obecnie w końcowej fazie urządzania jest ścieżka przyrodniczo-historyczna wokół jeziora Dominickiego w leśnictwie Papiernia. Dostępna jest już wysoka wieża widokowa z panoramą na jezioro, są wiaty i miejsce na ognisko, stoją tablice informacyjne. Dwa pomniki przy ścieżce - w miejscu śmierci Feliksa Rożyńskiego, pierwszego nadleśniczego Nadleśnictwa Włoszakowice oraz upamiętniający tragiczną śmierć Waldemara Leandra, gajowego zastrzelonego przed wojną przez kłusownika (dopiero na łożu śmierci zabójca, targany wyrzutami sumienia, przyznał się do czynu) - przypominają wydarzenia z przeszłości. Chcemy uświadomić, że ten las nie jest anonimowy, ma swoją historię i również z tego względu zasługuje na szacunek. Mamy również ścieżkę przebiegającą przy naszej szkółce leśnej w Czerlejewie, gdzie prowadzimy zajęcia pod hasłem "Od nasionka do nasionka". Przeznaczona jest dla najmłodszych dzieci - mówi nadleśniczy.
Wielką rolę przywiązuje Ryszard Łopusiewicz do edukacji przyrodniczej dzieci i młodzieży. W tej dziedzinie leśnicy mają bogaty program. Obok wymienionych już ścieżek przyrodniczo-leśnych, wspomnieć trzeba o "Leśnej szkole" przy siedzibie nadleśnictwa, obok której wytyczono ścieżkę edukacyjną, postawiono zadaszenie, urządzono plac zabaw i miniamfiteatr nad stawem. W leśnictwie Koczury powstają woliery, w których zobaczyć będzie można okazy leśnych ptaków.
Leśnicy często spotykają się z dziećmi i młodzieżą, organizują wycieczki, konkursy, biorą aktywny udział w takich akcjach, jak: "Dzień Ziemi", "Sprzątanie świata", "Dzień drzewa". Nadleśnictwo wysłało nawet jednego ze swych pracowników na podyplomowe studia pedagogiczne.
W zeszłym roku skorzystało z zajęć zorganizowanych z pomocą nadleśnictwa około 5,5 tysiąca dzieci i młodzieży, tak z okolicznych szkół, jak i z Leszna, Wschowy i Szlichtyngowej, a nawet odleglejszych okolic. W tym roku nadleśnictwo przeznaczy na edukację 80 tys. zł.

Smutny krajowy standard
Wjeżdżanie do lasu samochodem przestało tu być nagminne - złożyła się na to zarówno dostępność parkingów leśnych, jak też skuteczność Straży Leśnej w ściganiu łamiących przepisy, problemem wciąż pozostaje zaśmiecanie lasu. Nadleśniczy z Włoszakowic uważa, że jednak i śmieci jest coraz mniej. Zwalczając zaśmiecanie lasu leśnicy odwołują się do metod socjotechnicznych. Leśne parkingi sprzątają zawsze w piątek - przed lawiną przyjezdnych - a potem w poniedziałek - już po jej przejściu. Uważają, że nic tak nie sprzyja śmieceniu, jak widok zaśmieconego otoczenia. Kiedy jest już dzikie wysypisko, to jeszcze trochę śmieci jakby niczego nie zmienia. Jak jest porządek, przykro śmiecić.
Ogólnokrajowym zjawiskiem jest też bezmyślne dewastowanie obiektów leśnej infrastruktury. Wciąż są naprawiane, do znudzenia. Aktywność wandali słono kosztuje. W bieżącym roku na naprawy parkingów i utrzymanie porządku na leśnych ścieżkach edukacyjnych nadleśnictwo wyłoży 30 tys. zł. Ryszard Łopusiewicz uważa jednak, że ci, którzy dewastują, stanowią margines, a więc dlaczego krzywdzić wszystkich, którzy mają rozum i chcieliby korzystać z tych urządzeń? Parkingi, ławki, stoły, znaki i tablice informacyjne naprawiane powinny być aż do skutku. Może wreszcie wandalom się znudzi.
Nadleśniczy chwali sobie współpracę z okolicznymi gminami i powiatami: leszczyńskim i wschowskim. Wspólnie z gminą Włoszakowice nadleśnictwo wybudowało oświetloną promenadę nad jeziorem Dominickim. Postawiono sanitariaty. Potrzeby są jednak znacznie większe.
Wprawdzie, mając do wyboru budowę kolejnego odcinka kanalizacji, oczyszczalni ścieków czy drogi lub finansowy udział w budowie obiektów leśnej (tu: turystycznej) infrastruktury, z oczywistych powodów lokalne władze wciąż wybierają te pierwsze, ale z biegiem czasu inwestycyjne priorytety stopniowo będą się zmieniały - sądzi nadleśniczy. Na przykład, wójt Włoszakowic finalizuje już program budowy sieci kanalizacyjnej i będzie mógł przychylniej spojrzeć również na potrzeby Boszkowa, by również tam powstała kanalizacja, wodociągi, chodniki, parkingi z prawdziwego zdarzenia itd. Ba, to oznacza, że nad jezioro Dominickie i w okoliczne lasy trafią kolejne zastępy wczasowiczów. Chyba, że Fortuna od Boszkowa się odwróci.

Gazeta Przyroda Polska, Nr 10 październik 2007, Krzysztof Fronczak

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

drakonia.opx.pl