Korzystanie ze źródeł
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
W reenactingu jest to bardzo ważna kwestia, gdyż zrozumienie, dlaczego jakiś przedmiot pojawia się w źródle właśnie w tym kontekście jest drogą do właściwego zrekonstruowania jego użycia. Zarówno niefrasobliwość, jak i zbytnia ostrożność w odczytywaniu źródeł mogą prowadzić do błędów w rekonstrukcji.Zacznę od anegdoty: ostatnio znalazłam w internecie bloga, w którym jakaś rekonstruktorka opisywała, jak szyła sobie surcot (rodzaj wierzchniej szaty powszechnej w XIII i XIVw.). W komentarzach znalazło się pouczenie, że surcoty nie były noszone przez kobiety, a w źródłach ikonograficznych pojawiają się w obrazach religijnych i mają znaczenie symboliczne. Skąd inąd była to ważna uwaga, bo bardzo często rekonstruktorzy odtwarzają fantastyczne nakrycia głowy lub stroje, które były wymyślane przez iluminatorów dla przedstawienia wydarzeń biblijnych. W tym jednak przypadku była to obawa nieuzasadniona, ponieważ na 3 z ikon zamieszczonych tam jako źródła przedstawione były postaci historyczne, współczesne autorowi (jeden nagrobek, jedno przedstawienie heraldyczne i jedno "zwiastowanie" z postaciami fundatorów), a 2 z nich przedstawiały dworskie sceny z życia codziennego. Oczywiście, ogrom innych źródeł niezbicie dowodzi, że surcoty były noszone przez kobiety.
Ta anegdota dowodzi, że niezrozumienie kontekstu przedstawiania pewnych przedmiotów i konwencji artystycznych prowadzi do poważnych nieporozumień. Aby prawidłowo korzystać ze źródeł, należy znać symbolikę pewnych przedmiotów, wykorzystywane schematy, oraz korzystać z różnorodnych źródeł.
Każdy rekonstruktor ma do swojej dyspozycji zasadniczo trzy rodzaje źródeł, każde z nich, odpowiednio wykorzystane, może się okazać nieocenioną pomocą, lecz niesie także pewne zagrożenia.
Źródła bezpośrednie - to po prostu zachowane przedmioty. Niosą ze sobą najwięcej informacji o konstrukcji, użytych materiałach, rzeczywistej wielkości przedmiotu, oraz niezbicie potwierdzają, że taki przedmiot rzeczywiście istniał i był używany. Dodatkowe porównania ilości znalezisk i miejsc ich odkrycia pozwalają wnioskować o popularności danej klasy przedmiotów oraz o tym, gdzie i przez kogo były używane. Niestety, wykopaliska często nie pozwalają na precyzyjne datowanie (przeważnie spotyka się eksponaty datowane z dokładnością najwyżej do 50 lat, często te "widełki sięgają nawet 150 lat). Ponadto, wykopaliska nie niosą informacji o zastosowaniu przedmiotu - często znajduje się "coś", a nie wiadomo, do czego to służyło.
Źródła ikonograficzne - wszelkie obrazy, iluminacje i rzeźby. Jest ich bardzo wiele, dla tego są bogatym zasobem informacji potrzebnych do rekonstrukcji. Dają informacje o zastosowaniu przedmiotów, o sytuacjach, w jakich były używane, o osobach i zajęciach, z jakimi można je powiązać, a także o barwach i kształtach niezniszczonych przedmiotów. Niestety, jak wspomniałam wyżej, często przedstawiano przedmioty i sytuacje fantastyczne, nie istniejące w rzeczywistości.
Źródła pisane - zawierają opisy przedmiotów i sytuacji w których były używane. Informują nie tylko o użyciu przedmiotów, lecz także o opinii na temat ich użycia - czy świadczyło to o bogactwie, o nieobyczajności, a może o pobożności osoby. Często jednak wzmianka w źródłach o zastosowaniu jakiegoś przedmiotu znalazła się tam dla tego, że było to bardzo niezwykłe i zasługiwało na uwagę, dla tego też czytając źródła pisane należy się zastanowić, czy wzmianka świadczy o popularności, czy wręcz przeciwnie - praktycznie o niewystępowaniu jakiegoś przedmiotu. Często także kronikarze przesadzali i w swoich opisach chcieli się przypodobać zleceniodawcy, dla tego te źródła traktować należy ze szczególną ostrożnością.
Można także pod pojęciem źródeł rozumieć najrozmaitsze opracowania, jednak te prezentują przeważnie spojrzenie przekrojowe na dany temat, pełne są uogólnień, oraz nie zapewniają dostatecznie szczegółowych opisów.
Oczywiście najpełniej można rekonstruować wybrany element kultury materialnej dysponując wszystkimi rodzajami źródeł, jednak nie zawsze jest to możliwe.