ANALIZA CHEMICZNA
Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA
ANALIZA CHEMICZNA, oznaczanie jako¶ciowego (analiza jako¶ciowa) i ilo¶ciowego (analiza ilo¶ciowa) sk³adu chem. badanej substancji. Metody analit. obejmuj± metody chem. (tzw. klas.), polegaj±ce na przeprowadzaniu reakcji chem., których wyniki pozwalaj± wnioskowaæ o obecno¶ci i zawarto¶ci okre¶lonych sk³adników w próbce, oraz metody analizy instrumentalnej, polegaj±ce na mierzeniu za pomoc± przyrz±dów pomiarowych w³a¶ciwo¶ci fiz., których warto¶æ zale¿y od ilo¶ciowego lub jako¶ciowego sk³adu analizowanej substancji. Wykonanie w³a¶ciwych pomiarów analit. poprzedzaj± czynno¶ci wstêpne: 1) pobranie ¶redniej próbki; 2) przygotowanie jej do analizy: rozdrobnienie, oczyszczenie, przeprowadzenie do roztworu (w wyniku roztwarzania, rozpuszczania, ³ugowania); zazwyczaj tak¿e 3) oddzielenie lub zagêszczenie oznaczanego sk³adnika (np. przez wytr±cenie osadu, elektrolizê, ekstrakcjê, destylacjê, chromatografiê, wymianê jon.); niekiedy 4) maskowanie przeszkadzaj±cych sk³adników (np. za pomoc± odczynników kompleksotwórczych, redukuj±cych).Zale¿nie od wielko¶ci pobranej próbki rozró¿nia siê: makroanalizê (próbki o masie ponad 10 1 g), pó³mikroanalizê (10 2 g) i mikroanalizê (mniejsze ni¿ 10 2 g). Ze wzglêdu na specyficzno¶æ wyodrêbnia siê analizê ¶ladow±, która wymaga wstêpnego zagêszczania oznaczanego sk³adnika i stosowania bardzo czu³ych metod. Analiza jako¶ciowa polega na ustaleniu, które zwi±zki chem., pierwiastki, jony lub rodniki wchodz± w sk³ad badanego materia³u dany sk³adnik identyfikuje siê na podstawie reakcji charakterystycznych lub metodami instrumentalnymi. Analiza ilo¶ciowa polega na oznaczeniu zawarto¶ci jednego, kilku, b±d¼ wszystkich sk³adników badanej próbki. Chemiczne metody analizy chemicznej zwi±zków nieorg. dzieli siê na metody miareczkowe (analiza miareczkowa) i wagowe (analiza wagowa). Ilo¶ciowe oznaczanie zwi±zków org. mo¿e polegaæ na okre¶leniu zawarto¶ci poszczególnych pierwiastków wchodz±cych w sk³ad pojedynczego zwi±zku (analiza elementarna) b±d¼ okre¶leniu ilo¶ci danego zwi±zku w badanej mieszaninie. Zastosowanie metod instrumentalnych umo¿liwia oznaczanie bardzo ma³ych zawarto¶ci sk³adników oraz automatyzacjê pomiarów, co znacznie przyspiesza wykonanie analizy.
Wprowadzenie nowych technik, w których oprócz procesów chem. i fiz. coraz wiêksze znaczenie maj± procesy biol. oraz ci±g³y rozwój i udoskonalanie aparatury (wykorzystanie mikroprocesorów, komputeryzacja), pozwala na znaczne uproszczenie procedury analit. (czynno¶ci wstêpnych), na oznaczanie bardzo ma³ych stê¿eñ wielu pierwiastków (analiza wielopierwiastkowa) przy stosunkowo niewielkich wzajemnych zak³óceniach, na wykonywanie w krótkim czasie bardzo du¿ej liczby oznaczeñ, na pe³ne opracowanie matematycznych wyników. Coraz wiêksze znaczenie zyskuje tzw. analiza procesowa, zw³. metoda analizy przep³ywowej, umo¿liwiaj±ca ci±g³e ¶ledzenie jako¶ciowych i ilo¶ciowych zmian w ró¿nych etapach procesu technologicznego. Analiza chemiczna jest szeroko stosowana w ró¿nych dziedzinach nauki i gospodarce s³u¿y do badania wód, powietrza, gleby, nawozów (ochrona ¶rodowiska, racjonalna gospodarka w rolnictwie i le¶nictwie), próbek biol., zarówno in vitro, jak i in vivo z minim. zak³óceniem normalnego funkcjonowania organizmu (diagnostyka lekarska), kontroli procesów technol. i oceny jako¶ci produktów w przemy¶le chem., farm., pó³przewodników, metalurgicznym, spo¿., górniczym. Nowoczesne metody analizy chemicznej umo¿liwiaj± tak¿e badanie obiektów niedostêpnych bezpo¶rednio (teleanaliza). Zob. te¿ chemia analityczna.