ALKOHOLE
Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA
ALKOHOLE [arab.], zwi±zki org., pochodne wêglowodorów, w cz±steczkach których 1 lub kilka atomów wodoru zast±piono grupami hydroksylowymi OH (z wyj±tkiem fenoli). Nazwy alkoholi tworzy siê przez dodanie nazwy odpowiedniej grupy org. do s³owa alkohol, np. CH3OH alkohol metylowy, lub przez dodanie do nazwy wêglowodoru odpowiednich koñcówek, w zale¿no¶ci od liczby grup hydroksylowych (wodorotlenowych): -ol (alkohole monohydroksylowe), -diol (alkohole dihydroksylowe), -triol (alkohole trihydroksylowe). Pochodne alkanów nazywa siê alkanolami (alkanodiolami, alkanotriolami), a alkenów alkenolami. Rozró¿nia siê alkohole: pierwszorzêdowe (maj±ce ugrupowania CH2OH), drugorzêdowe (=CHOH) i trzeciorzêdowe (COH).Alkohole s± cieczami lub cia³ami sta³ymi (alkohole wy¿sze); te alkohole, których cz±steczki zawieraj± 1 3 atomów wêgla doskonale mieszaj± siê z wod±, pozosta³e maj± mieszalno¶æ (rozpuszczalno¶æ) ograniczon±; odznaczaj± siê zwykle zapachem; alkohole polihydroksylowe maj± smak s³odki. Alkohole reaguj± z wieloma metalami, zw³. litowcami, tworz±c alkoholany zwi±zki o charakterze soli; z kwasami org. i nieorg. daj± estry; w wyniku katalitycznego odwodornienia alkohole pierwszorzêdowe utleniaj± siê do aldehydów, drugorzêdowe do ketonów (trzeciorzêdowe s± odporne na utlenianie); wskutek oderwania cz±steczki wody od alkoholi tworz± siê etery lub wêglowodory nienasycone. Alkohole mo¿na otrzymaæ kilkoma metodami, np. w wyniku fermentacji, przez hydrolizê t³uszczów lub przez uwodornienie estrów, wolnych kwasów t³uszczowych, aldehydów, ketonów i in. Alkohole wystêpuj± w postaci estrów w t³uszczach, woskach i olejkach eterycznych (tak¿e w stanie wolnym, np. alkohol benzylowy najprostszy alkohol aromatyczny w olejku ja¶minowym). Stosowane s± m.in. jako rozpuszczalniki oraz do wyrobu ¶rodków zapachowych i ¿ywic syntetycznych.