Konflikty polsko-niemieckie do pokoju w Krzyszkowie

Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA

Państwo polskie powstało w wyniku przemian grupy plemion słowiańskich, zamieszkujących dorzecza Wisła i Odry. W wieku VII – IX istniały dwa ośrodki – państwo Wiślan w Małopolsce i państwo Polan w Wielkopolsce. To pierwsze miało niekorzystne warunki rozwoju i zostało podbite przez państwo Wielkomorawskie. Polanie znajdowali się w znacznie bardziej sprzyjającej sytuacji, gdyż ich kraj rozciągał się od Kruszwicy do Gniezna i Poznania, zabezpieczony był od północy Notecią i rozległymi bagnami. Od wschodu ochronę stanowiła Wisła. Od południa i południowego zachodu kraj odgrodzony był Prosną, Wartą, Boryczą, górną Obrą i Odrą. Te, lesiste i często zabagnione, tereny spełniały funkcje obronne. Państwo Polan nie miało początkowo kontaktów z silniejszymi organizmami państwowymi, co ułatwiało jego rozwój i stabilizację. Dopiero rozwój terytorialny Polski spowodował nawiązanie mniej lub bardziej przyjaznych stosunków z sąsiadami. Relacja Ibrahima Ibn Jakuba świadczy o wielkości i sile kraju Mieszka I. Pod panowaniem pierwszego Piasta znajdowała się Wielkopolska, Pomorze Gdańskie, Kujawy i Mazowsze. Wojsko liczyło kilka tysięcy jazdy i piechoty. Dokument „Dagome Iudex” mówi, jeszcze o Małopolsce, Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim. Ekspansja terytorialna Polski zaczęła niepokoić sąsiadów – również lokalnych margrabiów niemieckich. Wieleci, wspierani przez Wichmana i Hodona, toczyli wojny z Mieszkiem, działając na własną rękę. Państwo polskie utrzymywało jednak przyjazne stosunki z Cesarstwem, płacąc trybut z terenów na zachód od Warty. Polska, na skutek wspólnych interesów wobec Słowian i problemów Cesarstwa, powoli zmieniała swój status z trybutariusza na partnera. Pozycja państwa została znacznie wzmocniona dzięki zwycięstwu nad cesarzem Ottonem II w 979, ślubowi Mieszka z Odą, oddania się pod opiekę papiestwu, a za Bolesława Chrobrego ustanowieniu niezależnej struktury kościelnej i postanowieniom zjazdu gnieźnieńskiego. Aktywna polityka i działalność Bolesława na terenie Łużyc, Milska i Czech, zaniepokoił Henryka II, który nie zdołał jednak pokonać księcia polskiego. Jakkolwiek, zwycięstwo Polski odbiło się na stosunkach z Czechami, Węgrami i Rusią. Dało to efekty już za Mieszka II, który został pokonany przez koalicję niemiecko – czesko – ruską. Zmuszono go do podziału państwa na trzy części i oddania Milska oraz Łużyc na rzecz Niemiec. Napaść Rusi i Czech podczas buntu chłopskiego bardzo zniszczyła kraj. Następca Mieszka II, Kazimierz, zdołał z pomocą Rusi i poparciem cesarza odzyskać większość ziem, choć musiał płacić Czechom trybut ze Śląska. Suwerenność wzmocnił jego syn, Bolesław Śmiały, koronując się na króla. Jednak po konflikcie z bp Stanisławem musiał uciekać z kraju. Władzę objął Władysław Herman. Nie objawiał suwerenności na zewnątrz, co spowodowało zaprzestanie ataków Cesarstwa, borykającego się z własnymi problemami, oraz pokój z Czechami i Rusią. Władysław Herman płacił również Czechom trybut ze Śląska. Jego syn, Bolesław Krzywousty, kontynuował politykę dziadka, rezygnując z płacenia trybutu, rozprawiając się z bratem i próbując odzyskać władzę nad Pomorzem Zachodnim. Cesarstwo starało się zahamować zapędy władcy polskiego, ale uzyskało jedynie zwierzchnictwo nad Pomorzem Zachodnim i trybut z niego. Bolesław Krzywousty podzielił kraj między synów. Najstarszy z nich, Władysław II, popadł w konflikt z juniorami, którzy zmusili go do ucieczki z kraju. Przekonał cesarza Konrada II do interwencji, ale ten nic nie wskórał. Dopiero jego następca, Fryderyk Barbarossa, zmusił juniorów do zawarcia niekorzystnego pokoju. Mieli oni płacić trybut i przywrócić Władysława na Śląsk, jako dzielnicę dziedziczną. Po odejściu wojsk cesarskich postanowienia rozejmu nie zostały spełnione.
W czasach Piastów nie istniało właściwie pojęcia „linearnej granicy państwa”. Jej funkcję pełnił pas graniczny, będący obszarem charakteryzującym się słabym osadnictwem, małą przepuszczalnością, związaną z naturalnymi przeszkodami lub fortecami i grodami obronnymi. Na zachodzie taki pas graniczny stanowiły rzeki: Nysa Łużycka, Bóbr, Odra, Warta, Noteć, Świna, Piana i Dziwna. Istniały tylko trzy, w miarę dogodne przejścia przez rzeki, bagna i lasy: tzw. Brama Łużycka, przejście Żary – Zagań oraz główna droga przez przeprawę w okolicach Niemczy Łużyckiej. Sprzyjające osadnictwu warunki na wschód od wspomnianych rzek pozwoliły Mieszkowi I i Bolesławowi Chrobremu na znaczne umocnienie zachodniej granicy, już trudnej do przekroczenia ze względu na naturalne przeszkody. Dwaj pierwsi Piastowie zbudowali liczne grody obronne, strzegące zwłaszcza dogodnych przejść: tzw. grupę nadmorską ( Wolin, Kamień, Lubień, Wołogosz i Uznoim ), grupę pomorską ( Ognia, Cedynia, Stara Rudawa, Gardziec, Świecie Odrzycko i Targowica ) warownie lubuskie ( Lubusz z pobliskimi grodami, Rytwiny, Kleszczów, Słubice, Włostów, Santok, Kopanica, Krzywiń, Zbąszyń ), grody śląskie ( Szydłów, Krosno, Gubin. Niemcza Łużycka, Zgorzelec, Krosno Odrzańskie, Żagań, Iława, Bolesławiec, Wleń, Głogów, Wrocław, Strzegom, Nowogród, Niemcza Śląska, Bytom Odrzański ).
Wojsko polskie składało się z pancernych ( jazdy ) i tarczowników ( piechoty ). Część z nich przebywała stale przy władcy, część pozostawała w grodach. W razie wojny powoływano pospolite ruszenie. Na uzbrojenie zaczepne oddziałów polskich składały się włócznie, miecze, topory, łuki, kusze, proce, cepy, pałki, motyki, zaś uzbrojenie obronne stanowiły pancerze ( kolczugi lub skórzane ), tarcze i hełmy. Stosowano również machiny oblężnicze.
Polacy walczyli z margrabiami niemieckimi już za Mieszka I. Pierwszy Piast musiał stawić czoła w 963 Wichmanowi, który dowodził Wieletami. Napastnicy odnieśli zwycięstwo, zabijając brata Mieszka i zabierając liczne łupy oraz niewolników. Jednak w czasie następnej wojny z Polską, Wichman został wciągnięty w zasadzkę, a jego oddziały wybite. Margrabia zginął podczas ucieczki. W 972 roku, Mieszko walczył z margrabią Hodonem, który również został pokonany przez okrążenie armii przez oddziały polskie. Mieszko nie prowadził więcej wojen z Cesarstwem, natomiast jego syn, Bolesław Chrobry, walczył z cesarzem Henrykiem II. Drugi Piast, stosował taktykę „wojny szarpanej”, osłabiając i opóźniając pochód armii niemieckiej. Po szesnastu latach wojny przerywanej pokojami, podpisano w 1018 roku pokój w Budziszynie. Na jego mocy, Polska otrzymała Milsko i Łużyce. Następca Bolesława Chrobrego, Mieszko II, również prowadził liczne wojny z Cesarstwem. Charakteryzowały się one tym, że były rozgrywane na terenia Niemiec, a rozstrzygane na korzyść strony polskiej. Dopiero w 1031 roku Mieszko został pokonany. Jego przegrana w znacznym stopniu uzależniła Polskę od Cesarstwa. Proces ten, powstrzymał częściowo dopiero Bolesław Krzywousty. Zdobył on zbrojnie Pomorze Zachodnie. Henryk V, ówczesny cesarz, szybko znalazł powód do wypowiedzenia wojny – Krzywousty pomógł Węgrom w odparciu ataku niemieckiego i wygnał brata, domagającego się współudziału we władzy. Na początku wojny, władca Polski zajmował się walką z Pomorzanami. Mimo to, posiłki zdążyły dotrzeć do Głogowa równo z armią niemiecką. Mieszkańcy grodu zgodzili się na pertraktacje z cesarzem, dając mu zakładników. Jednak Bolesław Krzywousty rozkazał prowadzić dalszą obronę. Henryk V odmówił wydania zakładników i kazał przywiązać do machin oblężniczych, aby zmusić mieszkańców Głogowa do poddania się. Ci jednak nie zrezygnowali, co w połączeniu z podjazdową wojną, prowadzoną przez Krzywoustego, spowodowało przerwanie oblężenia i skierowanie się na Wrocław. Cesarz, nic tam nie osiągnąwszy, wrócił do Niemiec, staczając przegraną bitwę na Psim Polu. Po podzieleniu państwa między synów Bolesława Krzywoustego, wojska polskie zmieniły taktykę. O ile w pierwszej wojnie z Cesarstwem, stosowali „wojnę szarpaną”, to podczas drugiej interwencji, wycofywali się w głąb kraju bez walki. Juniorzy zostali zmuszeni do podpisania pokoju w Krzyszkowie, lecz nie wypełnili postanowień.

Na podstawie: - Karol Olejnik „Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków” – zeszyt z serii „Dzieje narodu i państwa polskiego”

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

drakonia.opx.pl