Iliada
Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA
By³ ju¿ jeden pokrewny temat, ale ¿e dotyczy³ g³ównie perskich i mykeñskich podstaw kultury antycznej Grecji, pozostawmy go w spokoju i za³ó¿my nowy."Iliada", czyli epos opowiadaj±cy dzieje ostatnich dni Wojny Trojañskiej, fascynowa³ odbiorców ju¿ wkrótce po powstaniu. O jego popularno¶ci ¶wiadcz± chocia¿by liczne dekoracje i p³askorze¼by oparte na fabule i zwi±zanych z ni± mitach, spotykane w sztuce antycznej Grecji i Rzymu. Na dziele tym mia³y siê wychowywaæ ca³e pokolenia wykszta³conych Hellenów, a tak¿e takie postaci jak chocia¿by Aleksander Wielki. Tak¿e pó¼niej, w czasach odrodzenia kultury antycznej, by³a, obok dzie³ najpopularniejszych filozofów, tekstem, który musia³ znaæ ka¿dy wykszta³cony m³odzieniec. Pierwszego przek³adu na jêzyk polski doczeka³a siê pod koniec XVIIIw., (autorstwa Franciszka Ksawerego Dmochowskiego), który to przek³ad od razu sta³ siê tak popularny, ¿e ponoæ mo¿na podejrzewaæ, ¿e wzorowa³ siê na nim Mickiewicz, pisz±c "Pana Tadeusza". Popularno¶æ dzie³a nie zmala³a do dzisiaj, i choæ oparty na "Iliadzie" film mo¿na uznaæ za ... kiepski..., to mimo wszystko mo¿na by³o odczuæ wzruszenie i odrobinê dumy, czytaj±c w napisach koñcowych "scenariusz: David Benioff, Homer".
Co wiêc decyduje o popularno¶ci tego utworu? Jego "dawno¶æ" i "szacowno¶æ", która sprawia, ¿e ka¿da osoba aspiruj±ca do miana wykszta³conej czuje siê w obowi±zku go znaæ? Fascynuj±cy ¶wiat zupe³nie obcych, zapomnianych realiów? A mo¿e rzeczywi¶cie jest w tym eposie co¶, co sprawia, ¿e jest ponadczasowy, i dociera do ka¿dego?
Najwiêksz± zalet± dzie³a, jest, moim zdaniem, genialnie i z wielk± wra¿liwo¶ci± oddana psychika bohaterów. Mimo, ¿e autor nie raczy nas wywodami rodem z kozetki lekarza ani "wewnêtrznymi dialogami", znanymi z dramatów psychologicznych, motywy dzia³ania bohaterów, czasami do¶æ trudne do pojêcia, s± jednak zrozumia³e, i ka¿dy mo¿e rozstrzygn±æ, jak zachowa³by siê w podobnej sytuacji. Postaci s± niezwykle barwne, brak szablonowych, statycznych postaci, których charakterystyka oparta by³aby na p³ytkim stereotypie. Chocia¿ autor jest oszczêdny w s³owach i stosuje styl raczej pow¶ci±gliwy i ch³odny, mo¿na ³atwo wyczuæ, ¿e bohaterami targaj± bardzo silne emocje, w¶ród których nie brak tak niskich pobudek, jak zawi¶æ i strach, lecz tak¿e piêknej, ukazanej w wielu wymiarach i odmianach, mi³o¶ci.
Kolejnym atutem jest przemieszanie ¶wiata bogów i ludzi. Czê¶æ wydarzeñ ma miejsce w Troi i pod Troj±, czê¶æ na Olimpie, nie brak tak¿e epizodu w ku¼ni Hefajstosa, a czasami bogowie pojawiaj± siê na polu bitwy, ingeruj±c w przebieg walk. Ich pobudki s± tak¿e bardzo ludzkie, ka¿dy ma swojego pupila w¶ród ¶miertelnych, a wrogo¶æ miêdzy nimi wzbudza wrogo¶æ pomiêdzy Olimpijczykami. Wiele scen zwi±zanych z tym motywem ma charakter humorystyczny, co pozwala odpocz±æ po pe³nej dramatów i napiêcia akcjo rozgrywaj±cej siê w ¶wiecie ludzi.
Wokó³ dzie³a nie brak tak¿e w±tpliwo¶ci i kontrowersji. Najwiêcej problemów przysparza tzw. "kwestia homerycka", która do dzi¶ nie zosta³a z ca³± pewno¶ci± rozwi±zana, choæ teoria, ¿e Homer nie istnia³, ma zdecydowanie mniej zwolenników ni¿ w przesz³o¶ci. Wyra¼ne ró¿nice w stylu miêdzy "Iliad±" a "Odysej±" wci±¿ zasiewaj± w±tpliwo¶ci.
Drug± zagadk± jest kwestia relacji miêdzy g³ównym bohaterem - Achillesem, a Patroklosem, relacji, która sta³a siê jedn± z g³ównych osi fabu³y i przyczyn± zamykaj±cej akcjê tragedii. Ka¿da kultura chce w niej odnajdywaæ taki typ relacji, który w danym miejscu i czasie by³ uznawany za w³a¶ciwy, ale nadal nie wiadomo, co w³a¶ciwie autor chcia³ opisaæ. Najbardziej prawdopodobnym, i ¶wiadcz±cym jednocze¶nie o geniuszu poety, rozwi±zaniem, jest podejrzenie, ¿e opisano rodzaj uniwersalnej mi³o¶ci, pozbawionej jakichkolwiek dookre¶laj±cych j± czynników, ¿e warto zwracaæ uwagê tylko na si³ê uczucia, a nie jego charakter. Dlatego te¿ ka¿dy mo¿e za "x" podstawiæ sobie, co podpowiada mu wyobra¼nia, a motywy dzia³ania bohaterów pozostaj± niezmienione.
A co wy s±dzicie o tym dziele? Znacie jakie¶ zwi±zane z nim ciekawostki? Co najbardziej wam siê podoba, a co uwa¿acie za wady utworu?