Iliada
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
Był już jeden pokrewny temat, ale że dotyczył głównie perskich i mykeńskich podstaw kultury antycznej Grecji, pozostawmy go w spokoju i załóżmy nowy."Iliada", czyli epos opowiadający dzieje ostatnich dni Wojny Trojańskiej, fascynował odbiorców już wkrótce po powstaniu. O jego popularności świadczą chociażby liczne dekoracje i płaskorzeźby oparte na fabule i związanych z nią mitach, spotykane w sztuce antycznej Grecji i Rzymu. Na dziele tym miały się wychowywać całe pokolenia wykształconych Hellenów, a także takie postaci jak chociażby Aleksander Wielki. Także później, w czasach odrodzenia kultury antycznej, była, obok dzieł najpopularniejszych filozofów, tekstem, który musiał znać każdy wykształcony młodzieniec. Pierwszego przekładu na język polski doczekała się pod koniec XVIIIw., (autorstwa Franciszka Ksawerego Dmochowskiego), który to przekład od razu stał się tak popularny, że ponoć można podejrzewać, że wzorował się na nim Mickiewicz, pisząc "Pana Tadeusza". Popularność dzieła nie zmalała do dzisiaj, i choć oparty na "Iliadzie" film można uznać za ... kiepski..., to mimo wszystko można było odczuć wzruszenie i odrobinę dumy, czytając w napisach końcowych "scenariusz: David Benioff, Homer".
Co więc decyduje o popularności tego utworu? Jego "dawność" i "szacowność", która sprawia, że każda osoba aspirująca do miana wykształconej czuje się w obowiązku go znać? Fascynujący świat zupełnie obcych, zapomnianych realiów? A może rzeczywiście jest w tym eposie coś, co sprawia, że jest ponadczasowy, i dociera do każdego?
Największą zaletą dzieła, jest, moim zdaniem, genialnie i z wielką wrażliwością oddana psychika bohaterów. Mimo, że autor nie raczy nas wywodami rodem z kozetki lekarza ani "wewnętrznymi dialogami", znanymi z dramatów psychologicznych, motywy działania bohaterów, czasami dość trudne do pojęcia, są jednak zrozumiałe, i każdy może rozstrzygnąć, jak zachowałby się w podobnej sytuacji. Postaci są niezwykle barwne, brak szablonowych, statycznych postaci, których charakterystyka oparta byłaby na płytkim stereotypie. Chociaż autor jest oszczędny w słowach i stosuje styl raczej powściągliwy i chłodny, można łatwo wyczuć, że bohaterami targają bardzo silne emocje, wśród których nie brak tak niskich pobudek, jak zawiść i strach, lecz także pięknej, ukazanej w wielu wymiarach i odmianach, miłości.
Kolejnym atutem jest przemieszanie świata bogów i ludzi. Część wydarzeń ma miejsce w Troi i pod Troją, część na Olimpie, nie brak także epizodu w kuźni Hefajstosa, a czasami bogowie pojawiają się na polu bitwy, ingerując w przebieg walk. Ich pobudki są także bardzo ludzkie, każdy ma swojego pupila wśród śmiertelnych, a wrogość między nimi wzbudza wrogość pomiędzy Olimpijczykami. Wiele scen związanych z tym motywem ma charakter humorystyczny, co pozwala odpocząć po pełnej dramatów i napięcia akcjo rozgrywającej się w świecie ludzi.
Wokół dzieła nie brak także wątpliwości i kontrowersji. Najwięcej problemów przysparza tzw. "kwestia homerycka", która do dziś nie została z całą pewnością rozwiązana, choć teoria, że Homer nie istniał, ma zdecydowanie mniej zwolenników niż w przeszłości. Wyraźne różnice w stylu między "Iliadą" a "Odyseją" wciąż zasiewają wątpliwości.
Drugą zagadką jest kwestia relacji między głównym bohaterem - Achillesem, a Patroklosem, relacji, która stała się jedną z głównych osi fabuły i przyczyną zamykającej akcję tragedii. Każda kultura chce w niej odnajdywać taki typ relacji, który w danym miejscu i czasie był uznawany za właściwy, ale nadal nie wiadomo, co właściwie autor chciał opisać. Najbardziej prawdopodobnym, i świadczącym jednocześnie o geniuszu poety, rozwiązaniem, jest podejrzenie, że opisano rodzaj uniwersalnej miłości, pozbawionej jakichkolwiek dookreślających ją czynników, że warto zwracać uwagę tylko na siłę uczucia, a nie jego charakter. Dlatego też każdy może za "x" podstawić sobie, co podpowiada mu wyobraźnia, a motywy działania bohaterów pozostają niezmienione.
A co wy sądzicie o tym dziele? Znacie jakieś związane z nim ciekawostki? Co najbardziej wam się podoba, a co uważacie za wady utworu?
