Epoka żelaza
Z pAmIÄTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIoĹkA
Epoka żelaza jest to okres rozpoczynający się po epoce brązu. Charakteryzował się on rozwojem metalurgii żelaza oraz produkcją żelaznych narzędzi i broni. Na obszarze Europy rozpoczął się w IX-VI w. p.n.e. i trwa, w znaczeniu historycznym, do dziś (w sensie archeologicznym skończył się w XIII w.).Najstarsze, sporadyczne znaleziska wyrobów z żelaza pochodzą z Egiptu i Azji Mniejszej. Odnieść je można do VI-III tysiąclecia p.n.e., były to przedmioty kute z żelaza meteorytowego. W Babilonii żelazo było w użyciu już w czasach Hammurabiego (XVIII w. p.n.e.).
Przeważa pogląd, iż metalurgia narodziła się w państwie hetyckim (Azja Mniejsza) i stamtąd rozprzestrzeniła się na kraje basenu Morza Śródziemnego. W II tysiącleciu p.n.e. metalurgia żelaza opierała się już na surowcu uzyskiwanym z rud. Początkowo żelazo było wysoko cenione, produkowano z niego jedynie ozdoby i przedmioty zbytku.
Właściwa epoka żelaza rozpoczęła się z upowszechnieniem lokalnej produkcji żelaza i wypieraniem przez wyroby żelazne przedmiotów z brązu. Na Bliskim Wschodzie nastąpiło to w czasach inwazji tzw. ludów morskich (ok. 1200 p.n.e.), kiedy większa ilość żelaza pojawiła się w zachodniej Azji Mniejszej, jak też na terenie Mezopotamii, obecnego Iranu, Syrii i Palestyny. Upowszechnienie żelaza w Egipcie przypada na schyłek okresu Nowego Państwa (XX dynastia - ok. 1200-1085 p.n.e.).
Wczesna faza epoki żelaza w większej części Europy to tzw. okres halsztacki (ok. 750-400 p.n.e.) oraz okres lateński (ok. 400 p.n.e. - początek n.e.), w których wykształciły się samodzielne kultury: egejska, lateńska, iliryjska, tracka, scytyjska, etruska. Ludy greckie i italskie uczestniczyły w rozpowszechnieniu produktów żelaznych w środkowej i północnej Europie. Kolejne okresy epoki żelaza to: okres rzymski (początek n.e. - 2. połowa IV w.), wędrówek ludów (2. połowa IV w. - 2. połowa VI w.) i wczesnośredniowieczny (2. połowa VI w. - XIII w.).
Na terenach Polski, w epoce żelaza, funkcjonowało także wiele kultur. Były to miedzy innymi kultury: łużycka, pomorska, przeworska, jastorfska, wielbarska, oksywska, luboszycka. czernichowska etc.
Nad Morzem Czarnym żelazo pojawiło się u Kimerów w VIII-VII w. p.n.e., a upowszechniło się w VI-IV w. p.n.e. W zachodniej i południowej Syberii epoka żelaza rozpoczęła się w różnych okresach I tysiąclecia p.n.e., w starożytnym Chorezmie - w VII-VI w. p.n.e., ludy Pamiru, centralnej Azji, Tien-Szanu i Turkiestanu zapoznały się z żelazem w ostatnich wiekach I tysiąclecia p.n.e., Indie - ok. 500 p.n.e. W Chinach właściwe upowszechnienie wyrobów z żelaza przypada na epokę Han (ok. 200 n.e.), do Japonii żelazo dotarło ok. 300 n.e.
W Afryce epoka żelaza rozpoczęła się w niektórych krajach (Nubia, Sudan, Libia) już ok. VI w. p.n.e. Na południe od Sahary wyroby żelazne występowały sporadycznie od przełomu er (Uganda). W zachodniej Afryce żelazo pojawiło się wraz z kolonizacją fenicką (I tysiąclecie p.n.e.). W strefie tropikalnej ślady żelaza pochodzą z XIII w., rozwój metalurgii wiąże się z plemionami Bantu, działalnością Arabów i Indusów.
Kultury Ameryki i Australii zapoznały się z żelazem dopiero po przybyciu europejskich kolonizatorów.
Epoka żelaza jest okresem, w którym mamy do czynienia z wytwarzaniem się poszczególnych narodów. Wszelkie zawirowania w tejże epoce takie jak np. wędrówki ludów miały ogromne wpływ na kształt średniowiecznej Europy.
Zapraszam do rozwijania tematów związanych z tą epoką.