Basic administration commands
Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA
printtool(jako root w X-terminalu) Narzêdzie konfiguracyjne do twojej drukarki (drukarek). Ustawienia s± zapisywane w /etc/printcap i (g³ównie w) /var/spool/lpd.
setup
(jako root) Konfiguruje myszê, kartê d¼wiêkow±, klawiaturê, X-window us³ugi systemowe. Istnieje wiele narzêdzi konfiguracyjnych, w³a¶ciwych dla danych dystrybucji, setup jest domy¶lnyw RedHat'cie. Mandrake 7.9 oferuje bardzo przyjemny DrakConf .
linuxconfig
(jako roo, albo w trybie tekstowym albo w X-terminal'u). Masz dostêp i mo¿esz modyfikowaæ setki ustawieñ tym programem. Bardzo u¿yteczny -- nie zmieniaj zbyt wielu rzeczy w tym samym czasie, i b±d¼ ostro¿ny ze zmienianiem rzeczy, których nie rozumiesz. Redhat'owskie narzêdzie konfiguracji sieci netconf jest wycinkiem z linuxconfig, dziêki czemu jest prostsze i czasami ³atwiejsze w u¿yciu.
xvidtune
(w X-terminal'u) Zmienia ustawienia Xserwera dla wszystkich rozdzielczo¶ci, w celu zlikwidowania czarnych boków, przesuniêcia ekranu w lewo/prawo/górê/dó³ etc. (Najpierw u¿yj regulatorów na twoim monitorze, by dopasowaæ ekran w trybie tekstowym). Nastêpnie u¿yj xvidtune by dopasowaæ czêstotliwo¶ci monitora dla ka¿dej rozdzielczo¶ci, tak, aby ekran dobrze miê¶ci³ siê w twoim monitorze. By zmiany zosta³y na sta³e, wy¶wietl czêstotliwo¶ci na ekranie a nastêpnie przenie¶ je do /etc/X11/XF86Config.
alias ls="ls --color=tty"
Utwórz alias dla komendy "ls", by zmieniæ jej format na kolorowy. W tym przyk³adzie, alias jest nazwany tak¿e "ls" i opcja "kolor" jest przywo³ywana tylko wtedy, gdy wynik jest kierowany na terminal (nie do pliku). Umie¶æ alias w pliku /etc/bashrc je¶li chcesz, aby by³ on zawsze dostêpny dla wszystkich uzytkowników w systemie. Aliasy to bardzo wygodny sposób na dostosowania systemu do swoich potrzeb. Wpisz samo "alias", aby zobaczyæ listê wszystkich aliasów w systemie. U¿yj unalias nazwa_aliasu by usun±æ jeden z nich.
adduser nazwa_u¿ytkownika
useradd nazwa_u¿ytkownika
(Dwie komendy robi±ce to samo. U¿ywaj zamiennie). Tworzy nowe konto (musisz byæ na koncie root'a). Na przyk³ad adduser barbara Nie zapomnij o ustawieniu has³a dla nowego u¿ytkownika. Katalogiem domowym nowego u¿ytkownika bêdzie /home/user_name.
userdel nazwa_u¿ytkownika
Usuwa konto (musisz byæ root'em). Katalog domowy u¿ytkownika i niedos³ana poczta wymagaj± osobnego potraktowania (rêcznie, poniewa¿ musisz zdecydowaæ, co zrobiæ z tymi plikami).
groupadd group_name
(jako root) Tworzy now± grupê w twoim systemie. Nie jest to niezbedne na domowym komputerze, ale mo¿e byæ bardzo przydatne, nawet na domowej maszynie z kilkoma u¿ytkownikami.
Na przyk³ad, mogê utworzyæ grupê "przyjaciele", nastêpnie zmodyfikowaæ plik /etc/group i dodaæ nazwê mojego konta i nazwy kont moich przyjació³ do linii, opisuj±cej w³a¶nie t± grupê. Linia ta mo¿e wtedy wygl±daæ tak:
przyjaciele:x:502:stan,pete,marie
Nastêpnie mogê zmieniæ prawa dostêpu do wybranych plików, tak ¿eby pliki nale¿a³y do mnie i do grupy "przyjaciele"
chgrp przyjaciele mój_plik
Dziêki temu, wymienieni cz³onkowie tej grupy mog± posiadaæ specjalne prawa dostêpu do tych plików, których reszta ¶wiata nie posiada:
chmod g=rw,o= mój_plik
Alternatyw± mog³o by byæ nadanie praw do zapisu dla ka¿dego, co by³o by definitywnie niebezpieczne, nawet na domowym komputarze.
groups
Wymienia grupy, do których bie¿±cy u¿ytkownik nale¿y.
passwd
Zmienia has³o na aktualnym koncie. Je¶li jeste¶ root'em, mo¿esz zmieniæ has³o dowolnego u¿ytkownika, u¿ywaj±c:
passwd nazwa_u¿ytkownika
chfn
(="change full name" czyli zmieñ pe³n± nazwê). Zmienia informacje o tobie (pe³ne imiê i nazwisko, numer pokoju, numer telefonu, etc.). Informacja ta jest wy¶wietlana, gdy wykona siê komendê finger z twoj± nazw±_konta.
chage -M 100 nazwa_u¿ytkownika
(= "change age" czyli zmieñ wiek). Ustawia wyga¶niêcie has³a na 100 dni dla nazwa_u¿ytkownika.
chmod perm filename
(=change mode czyli zmieñ prawa dostêpu) Zmienia prawa dostêpu do pliku, który jest twoj± w³asno¶ci± (chyba, ¿e jeste¶ root'em, bo wtedy mo¿esz zmieniæ dowolny plik). Mo¿esz ustawiæ prawa dostêpu w trzech aspektach: czytanie (r), zapis (w), wykonanie (x) dla trzech klas u¿ytkowników: w³a¶ciciel (u), cz³onkowie grupy, do której nale¿y plik (g), inni w systemie (o). Sprawd¼ aktualne prawa dostêpu, u¿ywaj±c:
ls -l filename
Je¶li do pliku dostêp maj± wszyscy we wszystkich aspektach, komenda ta poka¿e:
rwxrwxrwx
Pierwsze trzy znaki pokazuj± prawa dla w³a¶ciciela pliku, drugie trzy dla grupy, do której nale¿y plik, i kolejne trzy to prawa dla pozosta³ych ("reszty ¶wiata"). Brak zezwolenia jest pokazywany jako "-".
Gdy nadajesz prawa, u¿ywane s± nastêpuj±ce symbole: "u" = w³a¶ciciel pliku, "g" = grupa, do której nale¿y plik, "o" = inni, "a"=all, czyli wszyscy, mianowicie w³a¶ciciel, grupa i reszta, "=" =ustaw prawo na ..., "+" (dodaj prawo), "-" = zabierz prawo, "r" = prawo do czytania pliku, "w" = prawo do zapisu do pliku, czyli jego modyfikowania, "z" = prawo do wykonania pliku.
Na przyk³ad ta komenda doda prawa do czytania pliku junk dla wszystkich (=u¿ytkownik+grupa+reszta):
chmod a+r junk
Ta komenda usunie prawa do wykonania pliku przez resztê ¶wiata:
chmod o-x junk
Zobacz tak¿e tutaj je¶li potrzebujesz wiêcej informacji.
Mo¿esz ustawiæ domy¶lne prawa dostêpu do wszystkich plików, które tworzysz, u¿ywaj±c komendy umask (zobacz man umask).
chown nazwa_nowego_w³a¶ciciela nazwa_pliku
chgrp nazwa_nowej_grupy nazwa_pliku
Zmieñ w³a¶ciciela i grupê pliku. Powiniene¶ u¿yæ tych dwóch komend po skopiowaniu pliku, w celu u¿ywania przez kogo¶ innego. Tylko w³a¶ciciel pliku mo¿e go skasowaæ.
lsattr files
Pokazuje atrybuty pliku (plików). Niezbyt czêsto u¿ywanym gdy¿ wiêkszo¶c atrybutów wci±¿ nie jest zaintempletowana. Atrybuty mog± byæ zmieniane, przy u¿yciu komendy chattr . Atrybuty to:
A=nie uaktualniaj czasu ostatniego dostêpu do pliku, gdy jest on modyfikowany, S=synchroniczne uaktualnianie, a=do tego pliku mo¿liwe jest tylko dopisywanie, c=kompresja pliku na poziomie j±dra - jeszcze nie zaimplentowany, i=plik niezmienny, d=no dump [kto¶ wie o co chodzi? - dop. t³um.], s=bezpieczne kasowanie, u=plik, który mo¿na odkasowaæ (undelete) - jeszcze nie zaimplentowany.
su
(=podmiana identyfikatora u¿ytkownika) Przej¶cie na konto superu¿ytkownika (=root) (bêdziesz zapytany o has³o). Wpisz "exit" by wróciæ na swoje poprzednie konto. Nie wyrabiaj sobie nawyku codziennej pracy na koncie root'a. Konto to s³u¿y celom administracji systemem, a komenda su u³atwia ci do niego dostêp, gdy go potrzebujesz. Mo¿esz tak¿e u¿yæ "su" by przej¶æ na konto dowolnego innego u¿ytkownika w systemie, np. su barbara sprawi, ¿e bêdê "barbar±" (potrzebne jest has³o, chyba, ¿e jeste¶ na koncie root'a).
cat /var/log/httpd/access_log
Pokazuje, kto ³±czy³ siê z twoim serwerem http (apache), od czasu gdy logi ostatnio by³y "rotowane" (normalnie "rotowane" raz dziennie, gdy uruchamia siê cron) [w RedHat'ach, które widzia³em by³o to raczej raz w tygodniu - dop. t³um.] Poprzednim plikiem logu jest access_log.1, jeszcze starszy to access_log.2, etc.
cat /var/log/secure
(jako root) Sprawd¼ wa¿ny log systemowy. Dobrym pomys³em jest robienie tego od czasu do czasu, je¶li jeste¶ pod³±czony do internetu.
ftpwho
(jako root) Pokazuje, kto jest aktualnie pod³±czony do twojego serwera ftp.
SVGATextMode 80x25x9
SVGATextMode 80x29x9
(jako root) Zmienia rozdzielczo¶æ tekstu na terminalu tekstowym. W powy¿szym przyk³adzie (druga linia) zmieni³em ekran tekstowy na 80 kolumn i 29 linii, ze znakiem o wielko¶ci 9 piksli. Pierwsza linia okre¶la rozdzielczo¶æ, która zawsze dzia³a, wiêc je¶li druga rozdzielczo¶c nie zadzia³a³a na moim systemie, mogê nacisn±æ dwukrotnie <Strza³kê_w_górê> i <Enter> by odzyskaæ kontrolê nad ekranem. Mo¿liwe tryby graficzne zale¿± od twojej karty graficznej i czêstotliwo¶ci synchronizacji twojego monitora -- musia³em zmodyfikowaæ (jako root) plik /etc/TextConfig i odkomentowaæ w³a¶ciwe linie, by SVGATextMode wiedzia³, co mój system potrafi.
kernelcfg
(jako root w X-terminal'u) Graficzna aplikacja do dodawania/usuwania modu³ów z j±dra. Modu³ to jak sterownika urz±dzenia -- kawa³ek j±dra Linuksa, który zapewnia wsparcie dla poszczególnego kawa³ka sprzêtu. Mo¿esz uzyskaæ to samo na linii komend, u¿ywaj±c komendy insmod.
lsmod
(= list modules czyli listuj modu³y). Pokazuje listê aktualnie za³adowanych modu³ów j±dra.
List currently loaded kernel modules. A module is like a device driver--it provides operating system kernel support for a particular piece of hardware or feature. Modu³ to jak sterownika urz±dzenia -- kawa³ek j±dra Linuksa, który zapewnia wsparcie dla poszczególnego kawa³ka sprzêtu lub jakiej¶ jego funkcji.
modprobe -l |more
Pokazuje listê wszystkich modu³ów dostêpnych dla twojego j±dra. Aktualnie dostêpne modu³y s± okre¶lane poprzez kompilacjê j±dra. Ka¿dy dostêpny modu³/funkcja mo¿e byæ skompilowana albo "na sta³e" (szybkie, nieusuwalne), "modu³" (mo¿e wolniej, ale ³adowane/usuwalne na ¿±danie), albo mo¿na jej w ogólne nie dodawaæ. Wszystkie modu³y, które s± dostêpne dla twojego j±dra (z którymi j±dro by³o skompilowane) s± umieszczone jako pliki w katalogu /lib/modules wiêc przegl±danie go mo¿e byæ czasami pomocne.
modprobe sb
£aduje modu³ soundblaster'a (sb).
insmod parport
insmod ppa
(jako root) £aduje do j±dra modu³y (modu³ to w du¿ym przybli¿eniu odpowiednik DOS'oweg sterownika u¿±dzenia). W tym przyk³adzie pokazuje jak za³adowaæ do j±dra modu³y odpowiedzialne za wsparcie dla zewnêtrznego napêdu ZIP na porcie równoleg³ym (wydaje siê, ¿e istniej± problemy ze zmuszeniem zewnêtrznego napêdu ZIP do dzia³ania w ¿aden inny sposób w RH 6.0 i RH 6.1).
rmmod nazwa_modu³u
(jako root, nie musisz tego koniecznie wiedzieæ). Usuwa modu³ nazwa_modu³u z j±dra.
depmod -a
(jako root) Zbuduj tablelê zale¿no¶ci modu³ów dla nowego j±dra. Nie jest to niezbêdne, chyba ¿e zmodyfikowa³e¶ /etc/modules i zamierzasz zrestartowaæ system.
setserial /dev/cua0 port 0x03f8 irq 4
(jako root) Ustaw niestandartowe parametry portu szeregowego. Ten przyk³ad pokazuje standartowe ustawienia dl pierwszego portu szeregowego (cua0 lub ttyS0). Standartowe ustawienia PC dla drugiego portu szeregowego (cua1 lub ttyS1) to: adres portu wej¶cia/wyj¶cia 0x02f8, przerwanie 3. Trzeci port szeregowy (cua2 lub ttyS2): 0x02e8, przerwanie 3. Dodaj swoje ustawienia do /etc/rc.d/rc.local je¶li chcesz, aby by³y one uaktywniane przy starcie systemu. Zobacz man setserial, jest tam dobry opis.
tunelp
(jako root, ¿adko potrzebne) Ustawia parametry portu równoleg³ego.
fdisk /dev/hda
(= "fixed disk" czyli "gotowy dysk". Jako root.) Linuksowe narzêdzie do partycjowania dysku (DOS ma narzêdzie o tej samej nazwie). W powy¿szym przyk³adzie, okre¶li³em ¿e chcia³bym partycjonowaæ pierwszy twardy dysk na pierwszym kanale IDE, czyli hda. Na twoim miejscu zrobi³ bym kopie bezpieczeñstwa swoich danych przed u¿yciem fdisk'a na dowolnej partycji. Nie znam nikogo, kto lubi u¿ywaæ fdisk (zarówno wersji DOS'owej jak i linuksowej) -- wolê ³atwiejszego w u¿yciu cfdisk, zobacz nastêpn± komendê.
cfdisk /dev/hda
(jako root) Narzêdzie do dzielenia na partycje twardego dysku przy pomocy menu. £atwiejsze w u¿yciu, ni¿ fdisk.
cd /usr/src/linux-2.2.14
make xconfig
(jako root w X-terminal'u). Mi³a graficzna nak³adka na konfiguracjê opcji j±dra, potrzebn± przed jego kompilacj±.
(Nazwa katalogu zawiera wersjê twojego j±dra Linuksa, wiêc mo¿esz potrzebowaæ u¿yæ innej nazwy katalogu, je¶li wersja twojego j±dra to nie 2.2.14, u¿yta w tym przyk³adzie. Ponadto, potrzebujesz mieæ zainstalowanego "Tk" oraz kod ¼ród³owy j±dra.) Alternatyw± do "make xconfig" jest "make config" (uruchamia skrypt, zadaj±cy ci pytania w trybie tekstowym) oraz "make menuconfig" (uruchamia menu w trybie tekstowym). Zobacz less /usr/doc/HOWTO/Kernel-HOWTO je¶li potrzebujesz wiêcej informacji.
Po konfiguracji opcji nowego j±dra, mo¿esz przyst±piæ do jego kompilacji, wydaj±c nastêpuj±ce komendy:
make dep
make bzImage
Ostatnia z tych komend bêdzie potrzebowa³a nieco czasu (mo¿e 0,5 godz. albo 2 godz. w zale¿no¶ci od twojego sprzêtu. Tworzy ona plik "bzImage", który jest twoim nowym j±drem. Nastêpnie:
make modules
make modules_install
Masz teraz nowe j±dro i modu³y, wiêc mo¿esz je zainstalowaæ -- instalacja obejmuje skopiowanie nowych plików do katalogu /boot i zmodyfikowaniu pliku /etc/lilo.conf by¶ móg³ wybraæ w czasie uruchamiania systemu, które j±dro (stare czy nowe) uruchomiæ. Przeczytaj ten rozdzia³, gdzie s± szczegó³y odno¶nie konfiguracji j±dra. Pomocnym mo¿e byæ tak¿e przeczytanie /usr/doc/HOWTO/Kernel-HOWTO i zapewne man depmod. Konfiguracja, kompilacja i instalacja nowego j±dra nie jest wcale trudna ale MO¯E doprowadziæ do problemów, je¶li nie wiesz, co robisz. (w najgorszym wypadku, je¶li nie bêdziesz w stanie uruchomiæ komputera ani nie bêdziesz potrafi³ naprawiæ systemu po uruchomieniu z dyskietki, mo¿esz potrzebowaæ reinstalacji). Kompilacja nowego j±dra jest te¿ dobrym sposobem na przetestowanie sprzêtu, poniewa¿ wymaga ona ogromnych ilo¶ci przeliczeñ. Je¶li twój sprzêt jest "walniêty", najprawdopodobniej w czasie kompilacji otrzymasz b³±d "signal 11" (przeczytaj bardzo dobry /usr/doc/FAQ/txt/GCC-SIG11-FAQ).
ldconfig
(jako root)
Odtwarz± dowi±zania i cache "³adowacza" dynamicznych bibliotek ("ld"). Mo¿esz potrzebowaæ uruchomiæ ldconfig po instalacji nowej dynamicznej biblioteki w systemie. (Jest on tak¿e uruchamiany przy ka¿dym starcie komputera, wiêc je¶li zrestartowa³e¶ maszynê, nie musisz go uruchamiaæ rêcznie).
mknod /dev/fd0 b 2 0
(=utwórz node, jako root). Rêcznie tworzy plik urz±dzenia. Ten przyk³ad pokazuje, jak utworzyæ plik urz±dzenia, oznaczaj±cego pierwszy napêd dyskietek i mo¿e byæ byæ u¿yteczny, je¶li kiedy¶ przypadkiem go sobie skasujesz. Opcje to: b=urz±dzenie blokowe, c= urz±dzenie znakowe (character), p= urz±dzenia FIFO, u=niebuforowane urz±dzenie znakowe (character). Dwie liczby oznaczaj± g³ówny i podrzêdny numer urz±dzenia. Normalnie nie zna³ bym parametrów wymaganych przez mknod. ¯eby wiêc utworzyæ urz±dzenia, przywyk³em czytaæ man MAKEDEV gdzie mo¿na znale¼æ nazwê urz±dzenia a nastêpnie uruchamiam skrypt /dev/MAKEDEV który rozpoznaje urz±dzenia po ich nazwach --zobacz nastêpn± komendê.
cd /dev
./MAKEDEV audio
(jako root). Odtwarza urz±dzenia "audio", które w jaki¶ sposób zniszczy³em. Zobacz ponadto poprzedni± komendê.
fdformat /dev/fd0H1440
mkfs -c -t ext2
(=formatowanie dyskietki, dwie komendy, jako root) Przeprowad¼ niskopoziomowe formatowanie dyskietki w pierwszym napêdzie (/dev/fd0), w wysokiej gêsto¶ci (1440 kB). Nastêpnie utwórz na niej system plików Linuksa (-t ext2), ze sprawdzaniem/zaznaczaniem z³ych bloków (-c). Tworzenie systemu plików jest równowa¿ne z wysokopoziomowym formatowaniem.
badblocks /dev/fd01440 1440
(jako root) Sprawd¼ dyskietkê o wysokiej gêsto¶ci pod k±tem wystêpowania z³ych bloków i wy¶wietl rezultat na ekranie. Parametr "1440" okre¶la, ¿e 1440 bloków jest sprawdzanych. Tak komenda nie modyfikuje zawarto¶ci dyskietki.
fsck -t ext2 /dev/hda2
(=sprawdzanie systemu plików, jako root) Sprawd¼ i napraw system plików, na przyk³ad po "nieczystym" zmakniêciu systemu, z powodu awarii zasilania. Powy¿sza komenda sprawdza partycjê hda2 i system plików ext2. Zdecydowanie powiniene¶ uruchomiæ Linuksa w trybie jednou¿ytkownikowym, by to wykonaæ (wpisz "linux single" po znaku zachêty LILO albo uzyj init 1 jako root, by przej¶æ do tego trybu). Je¶li w czasie naprawiania program napotka b³êdy, zaakceptuj jego propozycje naprawy.
dd if=/dev/fd0H1440 of=floppy_image
dd if=floppy_image of=/dev/fd0H1440
(dwie komendy, dd="data duplicator") Utwórz obraz dyskietki o nazwie "floppy_image" w bie¿±cym katalogu. Nastêpnie skopiuj floppy_image (plik) na inn± dyskietkê. Dzia³a jak dosowy "DISKCOPY".
/sbin/chkconfig
Narzêdzie do sprawdzania/w³±czania/wy³±czania us³ug systemowych na ró¿nych poziomach pracy. Typowo, zwyczajnie u¿ywam RedHat'toskiego narzêdzia setup je¶li potrzebujê w³±czyæ/wy³±czyæ us³ugê, ale chkconfig daje dodatkowe mo¿liwo¶ci, jakich tylko mo¿esz potrzebowaæ.
SuperProbe
(jako root). Narzêdzie do okre¶lania typu karty grafiki i ilo¶ci jej pamiêci.