Badania przesiewowe

Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA

"Kobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.

W Europie Środkowej i Wschodniej zachorowalność na nowotwory złośliwe szyjki macicy wynosi 15–25 na 100 tysięcy kobiet rocznie. W przypadku tej choroby większość zmian bez wczesnego wykrycia (badanie wymazu szyjki macicy) i leczenia ulega przekształceniu w raka złośliwego w ciągu zaledwie kilku lat. W Polsce obserwujemy powolny wzrost umieralności na nowotwory szyjki macicy, ponieważ z badań cytologicznych korzystają głównie młode kobiety w wieku rozrodczym, natomiast panie po 50. roku życia (najwyższa umieralność) wykonują je niezwykle rzadko. W krajach wysoko rozwiniętych choroba ta nie jest tak częsta za sprawą wdrożenia na szeroką skalę programów badań przesiewowych. W niektórych krajach skandynawskich wśród kobiet z grup wiekowych poddanych najbardziej intensywnym badaniom przesiewowym zachorowalność spadła o 80%. Najważniejszym czynnikiem ryzyka raka szyjki macicy jest przenoszone drogą płciową zakażenie niektórymi szczepami tzw. wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Wykryto go w około 90% przypadków raka szyjki macicy. Zastosowanie w badaniach przesiewowych testów wykrywających HPV powinno stać się priorytetem na przyszłość.

Kobiety po 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi.

Badanie mammograficzne to bardzo skuteczna metoda, która umożliwia wykrywanie niewyczuwalnych guzów piersi. Już w latach 80-tych w wielu krajach rozpoczęto realizację narodowych programów badań mammograficznych. Dzięki takim badaniom, którymi łącznie objęto wówczas ponad pół miliona kobiet udało się zmniejszyć umieralność z powodu raka piersi o około 25%. Obecnie uzyskuje się zmniejszenie śmiertelności nawet o 1/3.
W Polsce badania przesiewowe raka piersi stały się integralną częścią powołanego w 2005 r. Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, realizowanego pod kuratelą ministra zdrowia oraz prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. System badań dotyczy kobiet w wieku 50–69 lat listownie zapraszanych do uczestnictwa i obejmuje mammografię wykonywaną co 2 lata (http://www.nfz.gov.pl/profilaktyka).

W przypadku kobiet przed 50. rokiem życia wartość przesiewowych badań mammograficznych nie jest udowodniona. Także kwestia włączenia do systemu kobiet w wieku 40–49 lat pozostaje otwarta.

Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.

Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych występujących w Unii Europejskiej. Jest to za razem nowotwór łatwo wykrywalny na etapie zmian przedrakowych, a rokowania w przypadku rozpoznania choroby we wczesnym stadium są dobre. Stąd ogromne znaczenie badań przesiewowych. Sprzyja temu również znaczący postęp technologii badań obrazowych i innych metod diagnostycznych, jaki się dokonał w ciągu ostatnich 30 lat. W latach 60. XX wieku po raz pierwszy zastosowano testy na krew utajoną w kale. Od 1970 r. stosowana jest kolonoskopia (wziernikowanie całego jelita grubego). W połowie lat 70. wprowadzono sigmoidoskopię (wziernikowanie odbytnicy i esicy) z zastosowaniem giętkiego wziernika, która zastąpiła wykonane po raz pierwszy w 1870 r. badanie z zastosowaniem wziernika sztywnego. Sigmoidoskopia z wykorzystaniem wziernika giętkiego jest alternatywną lub uzupełniającą metodą przesiewową. Jej skuteczność wielokrotnie potwierdzono. Kolonoskopia – bardziej czuła w porównaniu z badaniem kału na obecność krwi utajonej – c**j się większą skutecznością (chociaż oczywiście jest znacznie droższa).
Pomimo coraz większej liczby dowodów na skuteczność badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, większość mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych nie została objęta takim badaniem. Utrzymywanie się tego stanu rzeczy oznacza utratę możliwości zapobiegania około 1/4 ze 138 tysięcy zgonów z powodu raka jelita grubego, jakie każdego roku odnotowuje się w krajach Unii Europejskiej. Obecnie zaleca się wykonywanie badań przesiewowych na krew utajoną raz na 2 lata, choć opłacalność wykazano także w przypadku wykonywania tego badania raz w roku.
W Polsce od 2000 r. prowadzony jest pilotowo program przesiewowy, w ramach którego raz na 10 lat wykonuje się kolonoskopię. Jest on realizowany w ponad 80 ośrodkach na terenie całego kraju i finansowany przez Ministerstwo Zdrowia."

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

drakonia.opx.pl