80 lat Ligi Ochrony Przyrody (1928 - 2008)

Z pAmIęTnIkA nIeGrZeCzNeGo AnIołkA

"...aby kochać należycie własny kraj, trzeba go dobrze poznać. Trzeba przejść ojczystą ziemię wzdłuż i wszerz, poznać osobliwości i piękno każdego regionu, zbadać szatę roślinną i faunę, aby nie wstydzić się przed obcymi niedostatecznej znajomości rodzinnych stron."
prof. Władysław Szafer

Sylwetkę prof. Władysława Szafera warto przypominać zawsze, ale szczególnie w kontekście jubileuszu 80-lecia Ligi Ochrony Przyrody, wszakże to w Jego głowie narodził się przed laty pomysł utworzenia naszego stowarzyszenia. Słowa, które napisał składając hołd swojemu mistrzowi, prof. Marianowi Raciborskiemu, można odnieść również do Jego osoby i dzieła: "Prawdziwa wielkość myśli i czynu człowieka nie ginie z jego śmiercią, ani nie maleje z upływem czasu, lecz trwa, a nawet rośnie w miarę jak zaciera się i szarzeje obraz przeszłości". Działania dla ochrony przyrody, którym Profesor był wielce oddany, zapewniają mu ciągłą wśród nas obecność, ba, nawet czuje się Jego motywujący wpływ na osoby, dla których przyroda jest życiową pasją. W końcu takie autorytety chce się naśladować, żyjąc w czasach, w których o dobre wzorce osobowościowe jest bardzo trudno. Prof. Szafer koncentrował się nie tylko na pracy badawczej, ale już wówczas, na początku XX wieku, dostrzegał konieczność aktywności na rzecz ochrony przyrody. Aby wtedy rozwijać myśl o potrzebie ochrony skarbów natury przed narastającym cywilizacyjnym zagrożeniem, trzeba było być wizjonerem. Prof. Szafer był nim niewątpliwie i dlatego zasłużył na miano adwokata przyrody; świadczą o tym również Jego poczynania mające na celu nadanie ochronie przyrody ram organizacyjnych.
Myśl o założeniu społecznej organizacji została wyartykułowana przez prof. Władysława Szafera w roku 1926 na posiedzeniu Państwowej Rady Ochrony Przyrody, której został przewodniczącym. Pomysł został zrealizowany po dwóch latach. Głównym celem sformułowanym w akcie założycielskim Ligi było: "wychowanie w duchu ochrony przyrody, popularyzacja wiedzy oraz zbiórka funduszy na wykup gruntów w celu tworzenia rezerwatów przyrody". Pieniądze zebrane w pierwszych latach funkcjonowania organizacji nie były duże, ale to dzięki nim powstało kilka nowych rezerwatów przyrody. W pierwszym roku działania sukcesem Ligi było utworzenie geologicznego rezerwatu przyrody w Kopalni Soli w Wieliczce.
Wzorców do pracy w Lidze należy szukać w działaniu ludzi, którzy wspólnie z prof. Szaferem tworzyli jej zręby. Pracujemy dla przyrody w swoich "małych ojczyznach", przyczyniając się w ten sposób do osiągania celów globalnych. Poprawę sytuacji w ochronie przyrody widzimy w edukacji prowadzącej do poznania, na którym, jak na solidnym postumencie, buduje się prośrodowiskowe i patriotyczne postawy: "... prawdziwe poznanie przyrody kraju rodzinnego prowadzi do jego umiłowania, a miłość ziemi ojczystej jest fundamentem patriotyzmu". Czas na pracę związaną z ochroną przyrody nie jest zmarnowany; ale nie czynimy tego przecież bezinteresownie, praca ta przynosi korzyści także nam samym, ponadto ma wymiar ogólnospołeczny. Nagrodą jest wielka satysfakcja i życie w czystym, uporządkowanym i zielonym środowisku. Postępując zgodnie z powiedzeniem "słowa uczą, przykłady pociągają" powinniśmy my, ludzie zajmujący się przyrodą zawodowo, ale również obdarzeni pasją, pokazać innym, że można żyć na godnym poziomie oszczędzając środowisko i energię. Potrzebna jest konsekwencja i trochę konserwatyzmu, bo przecież w edukacji przyrodniczej zawsze ważny będzie udział w sadzeniu i porządkowaniu lasów i zieleńców, dokarmianie zwierząt zimą, patronat nad pomnikowymi drzewami, zielenią przyszkolną i osiedlową, organizacja wycieczek rozwijających wiedzę o przyrodzie, konkursów, olimpiad, apeli, pogadanek, projekcja filmów promujących wartościowe tereny i obiekty, inwentaryzacja skarbów przyrody, zgłaszanie wniosków w sprawie objęcia cennych obiektów przyrody ochroną prawną. Tego uczył poprzez swój przykład prof. Szafer, tego uczyli inni ojcowie-założyciele tej, tak dzisiaj szacownej organizacji.
Członkowie Ligi Ochrony Przyrody zajmują określoną niszę w systemie społecznej ochrony przyrody. Nie walczą, nie wyrażają swojego niezadowolenia poprzez medialne manifestacje czy happeningi, wiedzą, że jednorazowe zrywy w ochronie przyrody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Skupiają się przede wszystkim na systematycznej edukacji, żmudnych i długotrwałych programach i projektach wychowawczych.
Ważne jest, że z Ligą związani są ludzie młodzi, zapaleni do społecznej pracy, chcący zmieniać relacje innych do ich przyrodniczego otoczenia z grabieżczych i roszczeniowych na przyjazne i opiekuńcze. Odnosi się wrażenie, że doskonale rozumieją maksymę: "rozsądni ludzie dostosowują się do świata, a nierozsądni za wszelką cenę chcą dostosować świat do swoich potrzeb". W uroczystych momentach, w których na podsumowaniu przyrodniczych konkursów spotyka się w jednej sali kilkaset młodych ludzi, czuje się najlepiej jak mocno i optymistycznie bije młode serce starej już organizacji, pracującej w myśl ideałów jej założycieli. I tak spełnia się życzenie prof. Władysława Szafera wyrażone słowami: "Niechże na straży tych cudów ojczystej przyrody stanie w pierwszym rzędzie nasza młodzież".
Z okazji jubileuszu organizacji pozdrawiam wszystkich przyjaciół przyrody, dziękując za dotychczasową i prosząc o dalszą aktywność. Na Medalu Mazowieckiej Niezapominajki wybitym przed paroma laty wyryto napis wyrażający prośbę przyrody "Nie zapomnij o mnie". W imieniu licznego grona posiadaczy znaczka ze stylizowanym żubrem zapewniam Cię Przyrodo, że pamiętamy i nie zapomnimy, gdyż chcemy podążać drogą wytyczoną przez naszych wielkich poprzedników, wśród których czołowe miejsce przyznać trzeba prof. Władysławowi Szaferowi.

Prof. Władysław Szafer
Władysław Szafer (1886 - 1970) - botanik, profesor i rektor UJ, dyrektor krakowskiego Ogrodu Botanicznego, dyrektor Instytutu Botaniki UJ. Gdy w czasie okupacji niemieckiej zamieniono Instytut w placówkę niemiecką zwolniony ze stanowiska Władysław' Szafer pełnił funkcję rektora tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, po wojnie znów objął stanowisko dyrektora Instytutu, a jednocześnie od 1953 był twórcą i dyrektorem Zakładu (dziś Instytutu) Botaniki PAN. Członek PAU i PAN, honorowy członek Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i jej Zasobów. Zajmował się ochroną przyrody, florystyką, paleobotaniką, geografią roślin. Był twórcą polskiej szkoły paleobotanicznej, współtwórcą polskich parków narodowych, inicjatorem sprowadzenia żubrów ze Szwecji do Puszczy Białowieskiej, inicjatorem powołania Ligi Ochrony Przyrody. Należał do Jej założycieli. Uczestniczył w tworzeniu Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli, przekształconego później w Światową Unię Ochrony Przyrody

Gazeta Przyroda Polska, Nr 3 marzec 2008, Ryszard Kowalski Akademia Podlaska, Siedlce

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

drakonia.opx.pl